Mənası: Kriptoqrafik açar − şifrləmə, deşifrləmə, rəqəmsal imza yaratmaq və imzanı yoxlamaq kimi kriptoqrafik əməliyyatların idarə edilməsi üçün istifadə edilən gizli məlumatlar toplusudur.
Tərif
Kriptoqrafik açar, məlumatların gizliliyi və bütövlüyünü təmin etmək üçün istifadə olunan əsas vasitədir. Açarlar, şifrləmə alqoritmləri ilə birlikdə işləyərək, açıq mətn məlumatlarını şifrələnmiş məlumata çevirir və əksinə. Açarın uzunluğu və mürəkkəbliyi, kriptoqrafik sistemin gücünü müəyyən edir. Daha uzun və daha mürəkkəb açarlar daha yüksək səviyyədə təhlükəsizlik təmin edir.
Növləri
- Simmetrik açarlar: Şifrləmə və deşifrləmə üçün eyni açardan istifadə olunur. Misal üçün, AES (Advanced Encryption Standard) və DES (Data Encryption Standard) alqoritmləri simmetrik açarlar istifadə edir.
- Asimetrik açarlar (İctimai-özəl açarlar): İki açardan ibarətdir: ictimai açar və özəl açar. İctimai açar hər kəsə açıqdır və məlumatların şifrlənməsi üçün istifadə olunur. Özəl açar isə yalnız sahibinə məlumdur və məlumatların deşifrlənməsi üçün istifadə olunur. Misal üçün, RSA (Rivest-Shamir-Adleman) alqoritmi asimetrik açarlar istifadə edir.
- Səs açarları: Bir dəfəlik istifadə olunan və tez-tez təsadüfi şəkildə yaradılan açarlardır. Yüksək təhlükəsizlik təmin edir, çünki yalnız bir dəfə istifadə olunur.
İstifadə sahələri
- İnformasiya təhlükəsizliyi: Məlumatların qorunması üçün müxtəlif sistemlərdə, o cümlədən bank sistemləri, e-poçt, internet əlaqələri və s.
- Rəqəmsal imzalar: Məlumatların mənbəyini və bütövlüyünü təsdiqləmək üçün.
- Kriptovalyutalar: Bitcoin, Ethereum və digər kriptovalyutalarda əməliyyatların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün.
- Kompüter şəbəkələri: Şəbəkə trafikinin qorunması və təhlükəsizliyi üçün.
- Kompüter elmi: Şifrələmə texnologiyalarının inkişafı və tətbiqi ilə bağlı araşdırmalar.