Payız, təbiətin möhtəşəm bir rəngkarlıq şousu kimi qarşımıza çıxan, ilin yaydan sonra gələn fəslidir. Gözəllik və hüzün, bolluq və əzilmə, həyatın yenidən doğuşuna hazırlıq və səkinləşmənin bir araya gəldiyi bir dövr.
Adının mənşəyinə nəzər salsaq, "xəzan" və ya "quz/güz" sözlərinin dəyişdirilmiş forması olduğu qəbul edilir. "Xəzan", yarpaqların tökülməsini, təbiətin solmasını simvolizə edir; bir tərəfdən bu, sonun başlanğıcı kimi görünə bilsə də, eyni zamanda yeni bir başlanğıc üçün hazırlıq mərhələsidir. "Quz/güz" isə daha çox məhsul yığımını, bol payızı, torpağın bəhrəsini vurğulayır, payızın bərəkətli tərəfini önə çəkir.
Payız rənglərin harmoniyasıdır: qırmızı, sarı, narıncı tonları meşələri, bağları ağlayır, sanki təbiət özünün sonuncu əsərlərini ortaya qoyur. Bu rənglər, sərin küləklərlə birləşərək sehrli bir atmosfer yaradır. Havanın sərinləməsi, günlərin qısaldığı hissini artırır və insanları düşüncəyə, öz-özünə baxışa vadar edir. Payız, daxili dünyamızla daha çox barışıq əldə etməyimizə kömək edən bir vaxtdır.
Tarix boyu payız müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli simvollarla əlaqələndirilmişdir. Bəziləri üçün bu, kədərin, həsrətin, bitmənin simvoludur. Digərləri üçün isə bol məhsul, sərvət, dincliyin, müdrikliyin simvoludur. Payızın mənası, hər kəsin öz qəlb dünyasında yaratdığı təəssürata bağlıdır. Onu yalnız ilin bir fəsli kimi deyil, həm də metaforik olaraq, həyatın dövrlərinin, dəyişmənin və yeni başlanğıcların simvolu kimi də qavramaq olar.