Şah İsmayıl: Adın Tarixi və Mənası
Şah İsmayıl adı, özündə həm güc, həm də ilahi lütfün simvolunu ehtiva edən, zəngin tarixi və mədəniyyəti olan bir addır. Sadəcə bir ad deyil, XVI əsr Azərbaycan tarixinin və ədəbiyyatının parlaq bir ulduzunun, Səfəvi imperiyasının qurucusu Şah İsmayıl Xətainin adıdır. Bu adın mənasını anlamaq üçün, onu təşkil edən iki əsas hissəni - "Şah" və "İsmayıl"ı ayrı-ayrılıqda təhlil etmək lazımdır.
"Şah" farsca söz olub, "padşah", "hökmdar", "imperator" mənalarını verir. Bu, yalnız siyasi güc və hakimiyyət demək deyil, həm də qüdrət, nüfuz və əzəmət mənasını da özündə cəmləşdirir. Şah titulu, sahibinə ilahi haqqı əks etdirərək, onun yer üzündə Allahın nümayəndəsi kimi qəbul edilməsini təmin edirdi.
"İsmayıl" isə ərəb mənşəli bir addır. "Allah dinləyir" və ya "Allah istəyir" mənalarını verən bu ad, Allahın lütf və rəhmtinin simvoludur. Adın bu hissəsi, Şah İsmayılın həm dünyəvi, həm də mənəvi gücə sahib olmasını ifadə edərək, onun həm qüdrətli bir hökmdar, həm də dindar bir insan olduğunu vurğulayır.
Beləliklə, "Şah İsmayıl" adı, "Allahın istədiyi padşah" və ya "Allahın dinlədiyi hökmdar" kimi tərcümə oluna bilər. Bu ad, sadəcə bir ad deyil, bir tarixi şəxsiyyətin, bir dövlətin, bir mədəniyyətin simvolu, güc, əzəmət və ilahi lütfün birləşməsidir. Bu adın daşıyıcısı olan Şah İsmayıl Xətai, ədəbiyyata da böyük töhfələr vermiş, şairlik istedadı ilə də yadda qalmışdır. Ona görə də, Şah İsmayıl adı, həm tarixi, həm də ədəbiyyat tarixində silinməz iz buraxmışdır.