Bələş
Mənası: Düyü və xəmirdən hazırlanan, ət və kişmiş əlavə olunan bir xörək növü. Xüsusilə Dərbənd bölgəsinə məxsus olan, regiona xas bir yemək reseptidir.
Mənbəyi: Bələş sözünün etimologiyası hələ də tam araşdırılmamışdır. Lakin, "bə" və "ləş" kimi iki hissəyə bölünərək təhlil edilə bilər. "Ləş" sözü bir çox dillərdə, o cümlədən Azərbaycan dilində, "quru, qatı" mənasını verir. "Bə" hissəsinin isə yeməyin tərkib hissələrindən, xüsusilə də düyünün xüsusiyyətlərinə istinadən istifadə edilməsi ehtimalı var. Beləliklə, "quru, qatı düyü yeməyi" mənasını ifadə edə bilər. Ancaq bu təxminidir və əlavə araşdırmalar tələb edir. Sözün Dərbənd bölgəsinə məxsus olması onun tarixi mənşəyinin bu ərazi ilə sıx bağlı olduğunu göstərir. Yəqin ki, əsrlər boyu bu bölgənin mətbəx ənənələrində yer almış və hazırkı formada qorunub saxlanmışdır.
Regional Xüsusiyyətləri: Bələş xörəyi əsasən Dərbənd və ətraf bölgələrdə yayılmışdır. Hazırlanma üsulu və tərkibindəki əlavələr regiondan regiona kiçik dəyişikliklər göstərə bilər. Məsələn, bəzi kəndlərdə ət əvəzinə balıq istifadə oluna bilər, və ya kişmiş əvəzinə başqa quru meyvələr əlavə edilə bilər. Ancaq əsas tərkib hissələri - düyü və xəmir - dəyişməz qalır.
Tarixi: Bələşin dəqiq tarixi məlum deyil, ancaq Dərbəndin uzun və zəngin tarixini nəzərə alaraq, yeməyin əsrlər boyu formalaşdığı ehtimal olunur. Səfəvi, Qacar və digər dövr tarixi mənbələrində bu yeməyin adı çəkilməsə də, regionun mətbəx ənənələri ilə bağlı daha dərin araşdırmalar bələşin daha qədim tarixini aşkara çıxara bilər.