Boranı
Mənası: Əsasən balqabaqdan hazırlanan bir növ Azərbaycan xörəyi. Ədəbi dildə "balqabaq" mənasında da işlənə bilsə də, xörək kimi istifadəsi daha geniş yayılıb. Hazırlanma üsulu regiondan regiona fərqlənə bilir.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası tam aydın deyil. Bəzi tədqiqatçılar "boran" sözünün farsca köklərə malik olduğunu və "qovurmaq", "qızartmaq" mənalarını ifadə etdiyini irəli sürürlər. Bu halda "boranı"nın balqabağın qızardılaraq hazırlandığı xörəklər üçün işləndiyini düşünmək olar. Lakin bu, bütün regionlarda hazırlanan boranı növlərinə şamil edilə bilməz, çünki bəzi bölgələrdə boranı qızartmaq əvəzinə bişirilir və ya başqa üsullarla hazırlanır. Sözün türk dillərindən gəlmə ehtimalı da istisna edilmir, lakin bu halda da dəqiq bir etimoloji izah yoxdur.
Regional Fərqlər: Boranı xörəyinin hazırlanma üsulu və tərkibi Azərbaycanın müxtəlif regionlarında fərqlənir. Bəzi bölgələrdə əsasən balqabaqdan, digər bölgələrdə isə balqabaqla yanaşı digər tərəvəzlərdən də istifadə olunur. Həmçinin, ədviyyatların və əlavə olunacaq digər maddələrin növü və miqdarı da regiondan regiona dəyişir. Məsələn, bəzi bölgələrdə ət əlavə edilərək daha ətli bir boranı növü hazırlanır. Bu fərqlər boranın lokal variantlarının yaranmasına səbəb olur.
Tarixi Məlumat: Boranın tarixi kökləri haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Lakin balqabağın Azərbaycanda uzun müddətdir becərilməsi nəzərə alınaraq, boranı kimi xörəyin də köhnə bir tarixə malik olması ehtimal edilir. Qədim reseptlərdə və mətbəx mədəniyyətinə dair yazılı mənbələrdə boranı adına rast gəlinməməsi bu yeməyin daha çox şifahi ənənə əsasında inkişaf etdiyini göstərir.