Çəhmə
Mənası: Çəhmə sözü Culfa və İrəvan şivələrində iki əsas mənada işlənir. Birinci mənada yarma və əriştədən bişirilən bir növ xörəyi, ikinci mənada isə südlü aş növünü bildirir. Hər iki halda da əsasən buğda və ya digər dənli bitkilərdən hazırlanan, sıyıq və ya aş formasında bişirilən bir yeməyi ifadə edir. Bəzi regionlarda isə içərisinə ət, göyərti və digər əlavələr də əlavə edilə bilər. Beləliklə, "çəhmə"nin konkret tərkibi və hazırlanma üsulu regiondan regiona fərqlənə bilər.
Mənbəyi: Çəhmə sözünün etimologiyası tam aydın deyil. Lakin, sözün fonetik quruluşu və mənası nəzərə alınaraq, türkcə köklərdən qaynaqlana biləcəyi ehtimal olunur. "Çəkmək" felindən törəmə ola biləcəyi fikri irəli sürülür, çünki yeməyin hazırlanması zamanı əsasən sıyıq və ya aş qaynama prosesi ilə əlaqədardır. Digər bir ehtimal isə, "çəmə" (ot, bitki) sözü ilə əlaqəli ola biləcəyidir, çünki əvvəllər belə yeməklərə müxtəlif ot və göyərtilər əlavə edilirdi. Daha dəqiq məlumat əldə etmək üçün əlavə araşdırmalar aparılmalıdır. Sözün Culfa və İrəvan şivələrində yayılmış olması, onun coğrafi məhdudluğunu və tarixi inkişafında bu bölgələrin rolunu göstərir. Bu bölgələrin kulinariya ənənələri ilə əlaqəli daha dərin tədqiqatlar çəhmə sözünün əsl mənşəyinin aşkarlanmasına kömək edə bilər.
Regional Xüsusiyyətlər: Çəhmə əsasən Naxçıvan Muxtar Respublikasının Culfa və İrəvan ətraflarında geniş yayılmışdır. Hazırlanma üsulu və tərkibi həmin bölgələrdə yaşayan əhalinin ənənələrinə uyğun olaraq fərqlənə bilər. Müxtəlif ailələrdə və hətta eyni ailə daxilində belə, resepti nəsildən-nəslə ötürülən müxtəlif variantları mövcuddur.