Çəymə
Mənası: Düyü və süddən hazırlanan, adətən şirin xörək. Gəncə dialektində geniş istifadə olunur. “Çəymə” sözü, əsasən, Gəncə və ətraf bölgələrdə yayılmış qatı, şirin düyü püresi və ya südə bişirilmiş düyü üçün işlədilir. Bəzi reseptlərdə şəkər, ədviyyatlar və meyvələr də əlavə edilə bilər.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası tam aydın deyil. “Çəymə” feili ilə əlaqədar olması ehtimal edilə bilər. “Çəymək” feili “qarışdırmaq”, “əzmək”, “xırda doğramaq” mənalarında işlənir. Bu baxımdan, düyünün süddə qarışdırılıb bişirilməsi prosesi ilə əlaqələndirilə bilər. Lakin bu, yalnız bir fərziyyədir və daha dərin araşdırmalar tələb edir. Gəncə dialektinin xüsusiyyətlərindən biri olan bu sözün digər dialektlərdə ekvivalentinin olmaması da diqqətəlayiqdir. Sözün qədim türk dillərindən gəlməsi ehtimalı də var, ancaq bu ehtimalın dəstəkləyici dəlillər tapmaq lazımdır.
Regional yayılması: Çəymə, əsasən Gəncə və ətraf bölgələrdə tanınan və istifadə olunan bir yeməkdir. Digər bölgələrdə bu adla tanınan oxşar yeməklərin olması ehtimalı azdır. Bu da sözün regional məhdudluğu barədə düşünməyə əsas verir.
Tarixi: Çəymənin dəqiq tarixi məlum deyil. Ancaq bu yeməyin sadə reseptinə əsasən, əsrlər boyu Gəncə bölgəsində hazırlanması və nəsillər boyu əsrlər boyu yaşadılması ehtimal olunur.
Nümunə: Bu gün qonaqlıqda çəymə yedik.