Əcəbsəndə
Mənası: Azərbaycan mətbəxinin ənənəvi xörəklərindən biri olan əcəbsəndə, əsasən un, yağ və qatıqdan hazırlanan, qızardılmış və ya bişirilmiş bir növ yastı xörəkdir. Adının mənşəyi ilə bağlı müxtəlif fərziyyələr mövcuddur. Bəzi ehtimallara görə, "əcəb" sözünün təəccüb, heyranlıq mənasını daşıması nəzərə alınaraq, xörəyin dadının və görünüşünün insanı heyran etməsi ilə bağlı ola bilər. Digər bir ehtimala görə isə, adının hazırlanma texnikası ilə bağlılığı ola bilər.
Mənbəyi: Əcəbsəndənin mənşəyi haqqında dəqiq tarixi məlumatlar yoxdur. Lakin, bu xörək növü Azərbaycanın bir çox bölgələrində, xüsusən də Naxçıvan dialekt və şivələrində geniş yayılmışdır. Bu, xörəyin uzun tarixə malik olduğunu göstərir. Hazırlanma üsulları regionlardan asılı olaraq fərqlənsə də, əsas tərkib hissələri dəyişməz qalır. Xörəyin adı da, əsasən, bu regionlarda daha çox işlənir.
Regional Fərqlər: Əcəbsəndənin hazırlanması üsulları regiondan regiona dəyişir. Məsələn, Naxçıvanda əcəbsəndənin hazırlanmasında istifadə olunan qatıq və unun növü digər regionlardan fərqlənə bilər. Həmçinin, bəzi bölgələrdə əcəbsəndəyə müxtəlif ədviyyatlar və otlar əlavə edilir.
Tarixi Konteksti: Əcəbsəndə kimi sadə, lakin dadlı xörəklər, Azərbaycanın kənd təsərrüfatı ilə sıx bağlı tarixini əks etdirir. Əlverişli və asanlıqla tapıla bilən ərzaq məhsullarından hazırlanması, onu əhalinin geniş kütlələri üçün əlçatan edirdi. Bu, əcəbsəndənin uzun müddət ərzində mətbəximizin tərkib hissəsi olmasının səbəblərindən biridir.