Ərik Qaysavası
Mənası: Azərbaycan və türk xalqları arasında geniş yayılmış ənənəvi bir ərik əsaslı xörək növüdür. Əsasən əriyin turş və ya şirin növlərindən hazırlanır. Qaysa sözünün özünəməxsus dad və qoxuya malik olması ilə əlaqəli olduğu düşünülür. Xörəyin hazırlanma üsulu müxtəlif regionlarda fərqlənsə də, əsas komponent ərik qalır.
Mənbəyi: "Qaysa" sözünün etimologiyası tam aydın deyil. Ancaq "qaysı" sözü ilə əlaqəli olması güman edilir. "Qaysı" sözünün türk dillərindən qaynaqlandığı və ərikin bir növünü ifadə etdiyi düşünülür. "Qaysavası" termini isə "qaysı" əsasında formalaşmış olub, "qaysıdan hazırlanan xörək" mənasını verir. Bu xörəyin hazırlanması ilə bağlı ənənələr nəsillər boyu ötürülərək indiki günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Güney Azərbaycan və Şimali Azərbaycan mətbəxlərində ərik qaysavasının müxtəlif reseptləri mövcuddur. Hazırlanma üsulu regiondan regiona, hətta ailədən ailəyə dəyişir.
Regional Xüsusiyyətlər: Ərik qaysavası, xüsusilə ərik yetişdirilən bölgələrdə, yəni Azərbaycanın müxtəlif regionlarında, eləcə də Türkiyə, İran və digər türk mədəniyyətinə malik ölkələrin bir çox bölgələrində geniş yayılmışdır. Hər regionun özünəməxsus resepti və hazırlama üsulu var. Məsələn, Lənkəran ətrafında daha turş əriklərdən hazırlanan qaysavası daha çox yayılıbsa, Qərbi Azərbaycanda daha şirin ərik növlərinin istifadəsi üstünlük təşkil edir. Bu da xörəyin dad və görünüşündə fərqlərə səbəb olur.
Tarixi: Ərik qaysavasının tarixi dəqiq müəyyənləşdirilməsə də, əriyin Azərbaycanda əsrlərdir becərilməsi nəzərə alınaraq, onun tarixinin də olduqca qədim olduğu güman edilir. Xalq arasında nəsillər boyu ötürülən reseptlər, bu xörəyin uzun tarixini təsdiqləyir.