Qax
Mənası: Bu yemək növü müxtəlif meyvələrin (əsasən albalı, ərik, gavalı və s.) təmizlənib, doğranaraq günəşdə və ya xüsusi qurudulmuş yerlərdə qurudulması ilə hazırlanır. Nəticədə əldə edilən quru meyvələr "qax" adlanır. Qax adətən qış aylarında qida kimi istifadə olunur və həmçinin müxtəlif şirniyyatların hazırlanmasında da tətbiq olunur. Qurudulmuş meyvələrin növündən asılı olaraq qaxın dadı və rəngi dəyişir.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası tam aydın deyil, lakin ehtimal olunur ki, "qax" sözü qurudulmuş meyvə mənasını verən köhnə türk dillərindən gəlmədir. "Quru" mənasını verən köklərdən törəyə bilər. Qaxın hazırlanması üsulu qədim zamanlardan bəri Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində, xüsusilə də meyvəçiliklə məşğul olan rayonlarda geniş yayılmışdır. Sözün Qərbi Azərbaycan, Naxçıvan və digər dialekt və şivələrdə eyni mənada işlənməsi onun köhnə və geniş yayılmış bir termin olduğunu göstərir. Qaxın hazırlanması həm də qış üçün qida ehtiyatı yaratmaq məqsədi daşıdığından, bu yeməyin hazırlanması ənənəsi əhalinin yaşayış tərzilə sıx bağlıdır.
Regional Yayılması və Tarixi: Qax termini Azərbaycanın bütün bölgələrində tanınılsa da, ənənəvi olaraq meyvəçiliyi ilə məşhur olan bölgələrdə – Şəki, Quba, Gəncə, Naxçıvan və Qərbi Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında daha çox yayılmışdır. Qaxın hazırlanması, saxlanması və istehlakı ilə bağlı adət-ənənələr nəsildən-nəslə ötürülmüş və hələ də yaşayır. Bu ənənəvi yemək növü Azərbaycan mətbəxinin zənginliyini və müxtəlifliyini nümayiş etdirir.