Qatdama
Mənası: Buğda unundan yağda bişirilib, üzərinə şəkər tozu səpilmiş şirniyyat növü. Mənşəcə “qatlamaq” feilindən törəmiş isimdir. Adından da göründüyü kimi, xəmirin qat-qat olması ilə səciyyələnir. Şəkərin miqdarı və əlavə olunan digər maddələr (məsələn, qoz, badam) reseptdən asılı olaraq dəyişə bilər.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası “qatlamaq” feili ilə bağlıdır. Xəmirin qat-qat bişirilmə prosesinə istinad edən bu ad, Azərbaycan türkcəsinin özündə formalaşmışdır. "Qatlamaq" feili köhnə türk dillərindən miras qalmışdır və bir çox türkdilli xalqlarda oxşar mənalarda istifadə olunur. “Qatdama” termini isə daha çox Şimal-Qərbi Azərbaycana, xüsusilə Qazax, Tovuz və Şamxor rayonlarına məxsus dialekt və şivələrdə geniş yayılmışdır. Bu bölgələrdə qatdamaya özünəməxsus reseptlər və bişirmə üsulları mövcuddur.
Regional Yayılımı: Qatdama əsasən Şimali Azərbaycanın Qazax, Tovuz və Şamxor rayonlarında məşhurdur. Digər bölgələrdə də tanınılsa da, bu bölgələrdə daha çox yayılmış və özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir. Hər bir bölgənin özünəməxsus qatdama reseptləri mövcuddur, bu da onun regional dəyişkənliyini göstərir.
Tarixi: Qatdamanın dəqiq yaranma tarixini müəyyənləşdirmək çətindir. Ancaq sadə bişirmə texnologiyası və əsasən un, yağ və şəkərdən ibarət olması nəzərə alındıqda, bu şirniyyatın əsrlər boyu mövcud olduğunu düşünmək olar. Kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan əhalinin uzun illərdir tətbiq etdiyi sadə və iqtisadi cəhətdən sərfəli bişirmə üsullarından biridir.