Qatıq
Mənası: Azərbaycan mətbəxinin ənənəvi süd məhsullarından biri olan, mayalanmış süd məhsuludur. Fermentasiya yolu ilə əldə edilir və xarakterik turş dadı və qatı quruluşu ilə seçilir. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində qatıq hazırlama üsulları və dadı bəzi fərqlər göstərə bilsə də, əsasən eyni mənada və istifadədədir. Yemək kimi ayrıca qəbul edilməklə yanaşı, müxtəlif yeməklərin, xüsusilə də şorba və ət yeməklərinin hazırlanmasında da geniş istifadə olunur.
Mənbəyi: Qatıq sözünün etimologiyası Türkiyə dillərinə aiddir. "Qat-" kökündən əmələ gəlmiş "qatıq" sözü, südün qatılaşması, yoğunlaşması mənasını ifadə edir. Azərbaycan türkcəsində əsrlərdir istifadə edilən bu söz, digər türkdilli xalqların dillərində də oxşar mənalarda və formalarda mövcuddur. Qatıq hazırlamaq üsulu, qədim zamanlardan bəri Azərbaycan ərazisində yayılmış ənənəvi kənd təsərrüfatı təcrübəsinin bir hissəsidir və nəsillər boyu ötürülmüşdür. Müxtəlif bölgələrdə istifadə olunan maya növləri və hazırlama üsullarında regional fərqlər müşahidə edilməkdədir. Məsələn, dağlıq rayonlarda əldə olunan qatıq, düzənliklərdə hazırlanan qatıqdan dad və quruluşca fərqlənə bilər.
Regional Fərqlər: Qatıq, Azərbaycanın hər yerində istehsal olunsa da, hazırlanma üsulu və dadı regional fərqlər göstərir. Şəki, Quba, Naxçıvan kimi bölgələrdə özünəməxsus qatıq növləri mövcuddur. Bu fərqlər əsasən istifadə olunan südün növü, maya və fermentasiya şərtlərindən qaynaqlanır.
Tarixi Məlumat: Qatıq haqqında yazılı mənbələr orta əsrlərə aid ədəbiyyatda və səyahətnamələrdə rast gəlinir. Bu mənbələr qatıq istehsalının və istehlakının o dövr üçün əhəmiyyətini göstərir.