Lümürt
Mənası: Tovuz bölgəsinə məxsus, məhdud bir ərazidə işlənən südlü və unlu bir xörək növüdür. Adətən, qatıq və ya qaymaq əsaslı olaraq hazırlanır və içərisinə müxtəlif əlavələr də əlavə oluna bilir (məsələn, göyərti, pendir). Südlü və unlu qarışığın bişirilmə üsuluna görə sıyıq, köməc və ya başqa bir formada təqdim oluna bilər.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası tam aydın deyildir. Lakin, "lüm" və ya "lümlü" kimi sözlərlə əlaqəli ola bilər. "Lüm" sözü bəzi türk dillərində "yumşaq", "pambıq kimi yumşaq" mənasında işlənir. Bu da lümürtü təşkil edən xəmirin yumşaq və tüylü toxumasına işarə edə bilər. Tovuz şivəsinə məxsus olması və məhdud coğrafi yayılma sahəsi, sözün tarixi inkişafını izləməyi çətinləşdirir. Əlavə araşdırmalar sözün mənşəyini daha dəqiq təyin etməyə kömək edə bilər. "Lümürt" sözünün yalnız Tovuz bölgəsində, xüsusən də kənd ərazilərində işlənməsi onun dialektal bir söz olduğunu göstərir.
Regiona aidlik və tarixçə: Lümürt, Tovuz bölgəsinin kənd mətbəxinə məxsus bir yeməkdir. Onun tarixi dəqiq bilinməsə də, əsrlər boyu bu bölgədə yaşayan insanların qida mədəniyyətinin bir hissəsi olduğu ehtimal olunur. Sözün məhdud yayılması onun regiona xas bir yemək olduğunu və uzun müddət ərzində bu bölgənin kulinariya ənənələrində qorunub saxlandığını göstərir. Lümürtü hazırlamaq üsulları nəsildən-nəsil ötürülərək bu günə kimi gəlib çıxmışdır.