Sulux
Mənası: Qoyunun ilk südündən hazırlanan yemək növü. Sulux, adətən, qoyun doğduqdan sonra verdiyi ilk südün qaynadılması və ya müxtəlif əlavələrlə bişirilməsi ilə hazırlanan bir yeməkdir. Bu südün xüsusiyyətinə görə, suluxun dadı və qoxusu digər süd məhsullarından fərqlənir. Bəzi bölgələrdə suluxa əlavə olaraq otlar, ədviyyatlar və ya digər inqrediyentlər də istifadə olunur.
Mənbəyi: Sulux sözü dialektual baxımından bir qədər geniş areala malikdir. Əsasən Ağdam, Ağdərə, Cəbrayıl və Gədəbəy bölgələrində yayılmışdır. Sözün etimologiyası tam aydın deyil, lakin ehtimal ki, türk dillərindəki “süd” və ya “sulu” ilə əlaqəli ola bilər. Qoyun südünün ilk dəfələrdə alınmasının və qaynadılmasının qədim kökləri olduğundan, suluxun hazırlanma ənənəsinin də uzun bir tarixə malik olduğu düşünülür. Bu yeməyin hazırlanma üsulu nəsildən-nəslə ötürülərək qorunub saxlanılmışdır.
Regional Xüsusiyyətlər: Suluxun hazırlanması və tərkibi bölgədən bölgəyə dəyişə bilər. Hər bölgənin özünəməxsus sulux reseptləri mövcuddur. Məsələn, bir bölgədə suluxa yalnız duz əlavə edilərkən, digər bir bölgədə isə əlavə olaraq otlar və ya ədviyyatlar da istifadə edilə bilər. Bu regional fərqlər, suluxun dad və görünüşünə təsir göstərir.
Tarixi Məlumat: Suluxun tarixi kökləri qədim zamanlara gedib çıxır. Qoyunçuluqla məşğul olan əhalinin ilk südün qiymətli olduğunu bilərək onu xüsusi yemək kimi hazırlaması təbii bir haldır. Bu ənənənin gələcəkdə də qorunub saxlanılması və araşdırılması vacibdir.