Süddaş
Mənası: Azərbaycan mətbəxinin zəngin və müxtəlif aş növlərindən biri olan süddaş, adından da göründüyü kimi, süd əsaslı bir yeməkdir. Adətən, ət, ət suyu və ya qatıqla bişirilir və içərisinə müxtəlif tərəvəzlər əlavə oluna bilər. Qatıq əsaslı süddaş daha çox qış aylarında, süd əsaslısı isə yaz-yay aylarında hazırlanır. Yeməyin dadı və qatıqlığı istifadə olunan südün və ətin növündən, habelə əlavə olunan ədviyyatlardan asılı olaraq dəyişə bilər. Süddaş, xüsusilə də Şirvan və Quba bölgələrində geniş yayılmışdır və hər ailənin özünəməxsus resepti vardır.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası tam aydın olmasa da, "süd" və "daş" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyi güman edilir. "Daş" sözü burada bərk, qatı demək mənasında işlənir və yəqin ki, yeməyin qatıqlığını ifadə edir. Başqa bir ehtimala görə isə, "daş" sözü burada "ağ", "ağappaq" mənasında işlənmiş ola bilər. Sözün türk dillərindəki qohumları araşdırılaraq daha dəqiq mənbəyini müəyyən etmək mümkündür. Dialekt və şivələrdəki variantları da nəzərə alınmaqla, sözün etimoloji kökünün daha ətraflı tədqiqi gələcək araşdırmaların mövzusu ola bilər. Süddaşın hazırlanma üsulu və resepti nəsillər boyu ötürülərək bu günümüzə kimi gəlib çatıb.
Regional Yayılması və Tarixi: Süddaş əsasən Azərbaycanın şimal bölgələrində, xüsusilə də Şirvan və Quba bölgələrində məşhurdur. Bu bölgələrin coğrafi və iqlim şəraiti süd heyvandarlığının inkişafına əlverişli olduğundan, süd məhsullarına əsaslanan yeməklər, o cümlədən süddaş, yerli mətbəxin ayrılmaz hissəsi hesab olunur. Yeməyin dəqiq tarixi məlum olmasa da, əsrlər boyu bu bölgələrdə hazırlanaraq, ənənəvi bir yemək kimi qorunub saxlanılmışdır. Tarixi mənbələrdə süddaşa aid yazılı məlumat tapmaq çətin olsa da, onun uzun illər boyu əhalinin qidasında mühüm rol oynadığı danılmazdır.