Yaxnı
Mənası: Qədim Azərbaycan mətbəxinin yeməklərindən biri olan, əsasən ət və tərəvəzlərdən hazırlanan, uzun müddət bişirilən və qatı souslu bir xörək növüdür. Hal-hazırda Azərbaycan mətbəxində geniş yayılmasa da, tarixi mənbələr və bəzi regionlarda qorunub saxlanılan reseptlər onun bir zamanlar geniş istifadə olunduğunu göstərir.
Mənbəyi: Sözün etimologiyası tam aydın deyildir. Ancaq "yaxmaq", "yaxınmaq" kimi fellərlə əlaqələndirilməsi ehtimalı vardır. Bu, yeməyin uzun müddət bişirilməsi və tərkib hissələrinin bir-birinə "yaxınlaşması", yəni tam qarışması ilə əlaqələndirilə bilər. Bəzi tədqiqatçılar sözün türk dillərindəki köklərlə bağlı olduğunu irəli sürürlər. Türkdilli xalqların mətbəxlərində, xüsusən də Orta Asiya və Anadolu mətbəxlərində oxşar adlar və reseptlər müşahidə olunur. Bu da yaxnının qədim bir türkmənşəli yemək olduğunu göstərə bilər.
Regional Yayılması və Tarixi: Yaxnının Azərbaycanın hansı regionunda daha çox yayıldığına dair dəqiq məlumatlar məhduddur. Lakin tarixi mənbələr və folklor nümunələrindən yaxnının bir zamanlar Azərbaycanın müxtəlif regionlarında, xüsusilə də kənd əhalisi arasında geniş yayılmış olduğunu ehtimal etmək olar. Yeməyin hazırlanma üsulu əsasən uzun müddətli bişirməni tələb etdiyindən, qədim dövrlərdə insanların məişət şərtlərinə uyğun olaraq daha çox hazırlanmış ola bilər. Müasir dövrdə bəzi ailələr tərəfindən hazırlanma qaydaları qorunub saxlanılsa da, kulinariya mədəniyyətimizin inkişafı ilə digər yeməklərlə müqayisədə kölgədə qalmışdır. Daha geniş tədqiqatlar yaxnının tarixi və regional yayılması haqqında daha dəqiq məlumat əldə etməyə imkan verəcəkdir.