Yuxa
Mənası: Yayma və nazik çörək növü. Əsasən Cəbrayıl və Şuşa bölgələrinin şivələrində işlənilir. Qalın olmayan, incə, yumşaq və ləzzətli xüsusiyyətləri ilə seçilir.
Mənbəyi: "Yuxa" sözünün etimologiyası tam aydın deyildir. Lakin, "yuxa" sözünün türk dillərindən gəldiyi ehtimal olunur. "Yaymaq" feilindən törəmiş ola bilər, çünki yuxanın hazırlanma prosesi xəmirin nazik yayılmasını əhatə edir. Başqa bir ehtimala görə, söz fars dilindən keçmiş ola bilər, ancak bu barədə dəqiq məlumat yoxdur. Sözün Cəbrayıl və Şuşa bölgələrində geniş yayılması onun bu ərazilərin kulinariya ənənələrinə daxil olduğunu göstərir. Bu bölgələrin coğrafi mövqeyi və tarixi inkişafı nəzərə alınaraq, yuxanın hazırlanma üsulunun və adının formalaşmasında müxtəlif mədəniyyətlərin təsiri ola bilər.
Regional Xüsusiyyətlər: "Yuxa" sözü əsasən Cəbrayıl və Şuşa bölgələrində işlənsə də, Azərbaycanın digər bölgələrində də oxşar mənada olan çörək növləri üçün istifadə oluna bilər. Lakin, bu bölgələrdə yuxanın bişirilmə üsulu və dadı digər yerlərdə bişirilən oxşar çörəklərdən fərqlənə bilər. Məsələn, Cəbrayıl və Şuşa yuxasının incəliyi və hazırlanmasında istifadə olunan un növü digər regionlardakı yuxalardan fərqlənə bilər. Bu fərqlər regional kulinariya ənənələri ilə bağlıdır. Misal üçün, Cəbrayıl və Şuşa yuxasının bişirilməsində istifadə olunan un növü və bişirilmə texnologiyası bu regionun xüsusiyyətlərini əks etdirir.
Misallar: