izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Apriori (latıncadan) fəlsəfədə əsasən təcrübədən və ya empirik müşahidələrdən müstəqil olaraq əldə edilən bilikləri, anlayışları və ya həqiqətləri ifadə edir. Yəni, bu bilik növü təcrübədən əvvəl, təcrübədən asılı olmadan mövcuddur və təcrübə yolu ilə təsdiqlənməyə ehtiyac duymur. Bu, öz-özünə aşkar olan və ya əqli olaraq qavranıla bilən həqiqətləri ehtiva edir. Məsələn, "bütün bərabər tərəfli üçbucaqlar bərabəryanlıdır" deyimi apriori biliyə nümunədir, çünki bu həqiqət təcrübəyə ehtiyac olmadan, sadəcə olaraq üçbucaq haqqındakı təriflərdən çıxarılır.

Apriori bilik, a posteriori biliklə (təcrübə yolu ilə əldə edilən bilik) ziddiyyət təşkil edir. A posteriori biliklər duyğu orqanları vasitəsi ilə əldə edilir və təsdiqlənməsi təcrübəyə əsaslanır. Məsələn, "göyün mavi olması" a posteriori biliyə aiddir, çünki biz bunu müşahidə yolu ilə öyrənirik.

Fəlsəfə tarixində apriori biliyin təbiəti və əhəmiyyəti haqqında müxtəlif baxışlar mövcuddur. Rasyonalistlər apriori biliyə daha çox əhəmiyyət verir və hesab edirlər ki, əql və düşüncə vasitəsi ilə əldə edilən biliklər əsas həqiqətləri açıqlayır. Empiristlər isə a posteriori biliyə daha çox önəm verirlər və bütün biliklərin təcrübədən qaynaqlandığını iddia edirlər. İmanuel Kant kimi fəlsəfəçilər isə həm apriori, həm də a posteriori biliklərin əhəmiyyətini vurğulayaraq daha kompleks bir yanaşma təqdim ediblər.

Müasir fəlsəfədə apriori anlayışı müzakirə mövzusu olaraq qalır və onun dəqiq tərifi və əhatə dairəsi hələ də tam aydın deyildir. Ancaq apriori biliyin təhlili fəlsəfi düşüncədə vacib rol oynayır və bilik nəzəriyyəsinin əsas məsələlərindən biri kimi qalır. Apriori anlayışının düzgün başa düşülməsi müxtəlif fəlsəfi mövqelərin dərk edilməsi üçün zəruridir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz