izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Arşınlamaq (f.): Köhnə Azərbaycan dilində istifadə olunan bu fel iki əsas mənaya malikdir. Birinci və əsas mənası arşın vasitəsilə ölçmək deməkdir. Arşın, qədim uzunluq ölçü vahidi olub, təxminən 71 santimetrə bərabər idi. Beləliklə, arşınlamaq həm parça, həm də torpaq, bina və s. kimi obyektlərin uzunluğunu, enini və ya həcmini arşınla müəyyən etmək demək idi. Bu mənada arşınlamaq daha çox praktik və konkret bir hərəkəti ifadə edir.

İkinci mənası isə daha məcazi və rəngarəngdir. Bu mənada arşınlamaq veyllənmək, dolaşmaq, məqsədsiz gəzmək kimi anlaşılır. Bu məna, birinci mənanın metaforik istifadəsinə əsaslanır. Sanki insan küçələrdə və ya bir ərazidə məqsədsiz gəzərək, onu "ölçür", hər yerini gəzib-dolaşır, araşdırır, lakin həqiqətən də heç bir konkret ölçmə işi aparmır. Bu mənada arşınlamaq sözü daha çox təsviri və emosional yüklüdür, insanın boş vaxtını necə keçirdiyini, hərəkətlərinin məqsədsizliyini ifadə edir. Misalda olduğu kimi, "Əlin şalvar cibində küçələri arşınlayırsan" ifadəsi insanın məqsədsiz, hərəkətsiz, fikirsiz şəkildə küçələrdə dolaşmasını təsvir edir.

Beləliklə, arşınlamaq sözünün iki mənası da, bir-birindən fərqlənsə də, əslində bir-biri ilə bağlıdır. Birinci mənanın konkretliyindən ikinci mənanın məcazi, təsviri və emosional ifadəsinə doğru bir keçid müşahidə edirik. Bu da sözün dilin inkişafında necə təkamül etdiyini və yeni mənalar qazandığını göstərir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz