Aşbaşı sözü Azərbaycan mətbəxinin zənginliyini əks etdirən maraqlı bir termindir. Sadəcə "aşa başda qoyulan şey" mənasından daha çox şeyi ifadə edir. Əslində, aşbaşını sadəcə "bəzək" kimi dəyərləndirmək səhv olardı. O, aşın (xüsusilə plovun) dad və görünüşünü tamamlayan, onun ayrılmaz tərkib hissəsi sayılan, xüsusi hazırlanmış bir elementdir.
Aşbaşının tərkibi olduqca müxtəlif ola bilər. Ənənəvi olaraq qovrulmuş ət (qoyun, mal, toyuq), quş əti, ya da hətta balıq istifadə olunur. Ancaq bu, klassik variantlardandır. Müasir aşbaşlarında tərəvəzlərin, qurudulmuş meyvələrin, müxtəlif ədviyyatların istifadəsi də geniş yayılıb. Hər bir aşbazın özünəməxsus aşbaşı resepti vardır və bu da həmin aşbaşının unikal dadını və görünüşünü müəyyən edir.
Aşbaşının hazırlanması da özünəməxsus incəliklər tələb edir. Ətin, quşun və ya digər əsas tərkib hissələrin düzgün bişirilməsi, ədviyyatların tarazlı şəkildə seçilməsi, aşbaşının plovun üstünə düzgün yerləşdirilməsi - bütün bunlar aşbaşının dad keyfiyyətinə və estetik görünüşünə təsir göstərir. Beləliklə, aşbaşı sadəcə yemək deyil, həm də aşbazın bacarığının, zövqünün və sənətinin bir göstəricisidir.
Bir sözlə, aşbaşı Azərbaycan mətbəxinin səciyyəvi elementlərindən biri olaraq, sadə bir qarnir deyil, aşın (plovun) mənalı bir tərkib hissəsi, onun tamlığını və gözəlliyini tamamlayan bir bəzəkdir. O, yalnız dad baxımından deyil, həm də estetik baxımdan yeməyi zənginləşdirərək, süfrəni bəzəyir.