Atəşkeş sözü fars mənşəli olub (آتش کش), "ocaqdan od çəkmək üçün dəmir alət" mənasını verir. Lakin bu izah, atəşkeşin funksiyasını sadəcə olaraq göstərir və onun tarixi, işlənmə üsulları və müxtəlif növləri haqqında məlumat vermir.
Əslində, atəşkeş sadəcə bir alət deyil, əcdadlarımızın həyatında mühüm rol oynamış, odun idarə olunması və yayılmasında əhəmiyyətli bir vasitədir. O, qədim zamanlardan bəri, ocağın közünü saxlamaq, yeni ocaq qalamaq və ya odun digər yerlərə aparılması üçün istifadə olunmuşdur. Atəşkeşin forması və ölçüsü istifadə olunan ocağın növündən və məqsəddən asılı olaraq dəyişirdi. Bəzi atəşkeşlər kiçik və əl ölçülü, bəziləri isə daha böyük və ağır olurdu.
Materialı baxımından, atəşkeşlər əsasən dəmir və ya digər davamlı metallardan hazırlanırdı. Onların uzun və nazik sapı əlin yanıqdan qorunması üçün nəzərdə tutulmuşdu. Atəşkeşin işləmə prinsipi közü tutmaq və onu istənilən yerə aparmaq idi. Bu alət, ocağın ətrafında toplanan közü bir yerdən digər yerə ötürmək üçün idealdır.
Atəşkeşin, sadə görünüşünə baxmayaraq, tarixi və mədəni əhəmiyyəti danılmazdır. O, insanların odla olan qədim əlaqəsinin və texnoloji inkişafının bir əlamətidir. Bu gün atəşkeş daha çox tarixi bir əşya kimi qalmış olsa da, keçmişdəki funksiyası və əhəmiyyəti həmişə xatırlanmalıdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, "atəşkeş" sözü müxtəlif dialektlərdə fərqli adlarla da adlandırıla bilər. Bu, sözün geniş yayılmasının və regional fərqlərin əyani sübutudur.