Atəşpərəstlik: Oda ibadət etmək, atəşə müqəddəslik atfetmək əsasında qurulmuş qədim bir dindir. Sadəcə "oda sitayiş" kimi qısaca ifadə etmək, bu mürəkkəb dini inanc sisteminin mahiyyətini tam əks etdirmir. Atəşpərəstlik, min illər boyu bir çox mədəniyyətdə iz buraxmış, fəlsəfi və kosmoloji baxışları özündə birləşdirən, geniş və rəngarəng bir dini ənənədir.
Tarixi miladdan çox əvvəl yaranan və əsasən Zərdüşt dini ilə eyniləşdirilən atəşpərəstliyin kökləri daha da qədim dövrlərə gedib çıxır. Zərdüşt peyğəmbərin təlimləri əsasında formalaşan bu din, atəşi müqəddəs, təmizləyici və ilahi bir qüvvə kimi qəbul edir. Atəş, Ahura Mazda adlanan ali ilahinin simvolu, onun gücünün və nurunun təcəssümü kimi qəbul edilirdi. Atəşpərəst məbədlərində - atəşgah və ya atəş məbədlərində - əbədi yanıq atəşlər saxlanılır, onlara ibadət olunur və müxtəlif dini ayinlər icra edilirdi.
Atəşpərəstliyin əsas prinsipləri arasında əxlaqi təmizlik, yaxşılıq etmək, şərə qarşı mübarizə aparmaq, düzgün düşüncə, söz və əməl önəmli yer tutur. Dünyanın yaxşılıq və şər qüvvələri arasında daim davam edən bir mübarizə meydanı olduğu inancı bu dinin əsas təməllərindən biridir. Zərdüşt panteonunda Ahura Mazda ilə yanaşı digər yaxşı və pis ruhlar da mövcuddur. İnsanların seçimləri və əməlləri bu əbədi mübarizənin gedişatına təsir edir.
Qədim Azərbaycan torpağı atəşpərəstliyin inkişafında mühüm rol oynamışdır. Atəşgah kimi məşhur abidələr bu dinin Azərbaycandakı tarixi varlığının canlı sübutudur. Atəşpərəstlik sadəcə bir ibadət forması olmayıb, həyatın bütün sahələrini əhatə edən mürəkkəb bir fəlsəfi və dini sistem idi. Bu sistem, əxlaqi dəyərlər, kosmoloji baxışlar və sosial quruluş üzərində qurulmuşdu. Bu gün də bu dinin izlərini tarixi abidələrdə və mədəniyyətdə müşahidə etmək mümkündür.