Ayran, qatıqdan yağı ayrıldıqdan sonra suya qarışdırılaraq əldə edilən, əsasən Azərbaycan mətbəxinin ayrılmaz tərkib hissəsi olan bir süd məhsuludur. Dadına görə turş, lakin ətirli və sərinlədici təsiri ilə tanınır. Hazırlanma üsulu bölgələrdən asılı olaraq dəyişə bilsə də, əsas prinsip qatıqdan yağı ayırmaq və sonra suyu əlavə edərək istənilən qatılaşdırmaya çatmaqdır.
Ayranın tarixi qədim zamanlara gedib çıxır və bir çox mədəniyyətdə geniş yayılıb. Azərbaycan xalqının mədəniyyətində ayranın yeri xüsusi olaraq önəmlidir. Yalnız sərinlədici içki kimi deyil, həm də bir çox yeməklərin yanına əlavə olaraq istifadə edilir. Yay aylarının əvəzsiz sərinlədicisi olan ayran, eyni zamanda, bəzi xəstəliklərdə də faydalı hesab olunur.
Ata sözündə də ifadə olunduğu kimi "Heç kəs öz ayranına turş deməz", ayranın insan üçün nə qədər əziz və sevimli olduğunu, hər kəsin öz əməyinin məhsuluna qarşı duyduğu sevgini və qürurunu əks etdirir. Bu deyim, hər kəsin öz işinə, yaradıcılığına və əldə etdiklərinə olan münasibətini ifadə edən məşhur bir atalar sözüdür.
Mətn nümunəsində qeyd edildiyi kimi, "Masanın üzərində böyük bir mətərə buzlu ayran qoyulmuşdu" cümləsi, ayranın təqdim edilmə formasını və dadlı, sərin bir içki olduğunu vurğulayır. Bu təsvir, ayranın görünüşünü və istifadə formasını oxucuya daha aydın şəkildə çatdırır.