Benzen (Benzol): Azərbaycan dilində lüğətlərdə "benzol" kimi qeyd edilən bu üzvi birləşmə, kimya elmində daha çox "benzen" adı ilə tanınır. Fransız dilindən ("benzène") gələn bu söz, rəngsiz, xarakterik qoxuya malik, uçucu və yanıcı bir mayedir.
Benzen, əsasən daş kömür qatronundan və neftdən fraksiyonlu distillə yolu ilə əldə edilir. Bu proses, müxtəlif qaynama nöqtələrinə malik olan maddələrin qızdırılaraq ayrılması prinsipinə əsaslanır. Benzenin özünəməxsus aromatik qoxusu var və ətraf mühitə buraxıldıqda tez yayılır.
Benzenin geniş tətbiq sahəsi vardır. O, boya maddələrinin, partlayıcı maddələrin, dərman preparatlarının, plastiklərin, sintetik liflərin, kauçukların və digər kimyəvi məhsulların istehsalında əhəmiyyətli xammal kimi istifadə olunur. Bundan əlavə, həlledici kimi də geniş tətbiq olunur.
Lakin, benzenin insan sağlamlığı üçün ciddi təhlükəsi də vardır. O, güclü kanserojen təsirə malikdir və uzun müddət təmasda olmaq qan xəstəliklərinə, sümük iliyinin zədələnməsinə və digər ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Ona görə də benzenlə işləyərkən xüsusi təhlükəsizlik tədbirlərinə əməl etmək vacibdir. Müasir kimya sənayesində benzenin istifadəsi təhlükəsizlik qaydalarına ciddi riayət olunmaqla həyata keçirilir və tədricən daha az zərərli alternativlər axtarılır.
Qısaca olaraq, benzen kimya sənayesində mühüm rol oynayan, lakin ciddi sağlamlıq riskləri daşıyan bir üzvi birləşmədir. Onun tətbiq sahəsinin genişliyi ilə yanaşı, təhlükəli olması səbəbindən onunla işləmə zamanı xüsusi ehtiyat tədbirlərinə riayət edilməsi vacibdir.