Bilatəşbeh sözü köhnə Azərbaycan dilinin zəngin leksikasından olan bir zərfdir. Müasir dilçilikdə nadir hallarda rast gəlinən bu söz, əsasən, bənzətmənin arzuolunmaz, qınağa layiq və ya günah sayılan hallarda istifadə olunur. Yəni, bir şeyin bənzədilməsi pis, yaramaz və ya mənfi bir məna kəsb edirsə, bu hal bilatəşbeh kimi təsvir olunur.
Daha dəqiq desək, bilatəşbeh sadəcə bənzətmənin olmaması deyil, bənzətmənin mənfi kontekstdə işlədilməsidir. Bənzətmənin özü mənfi deyil, ancaq onun müəyyən bir kontekstdə istifadəsi nəticəsində mənfi məna əldə edir. Məsələn, birinin pis əməlini başqasına bənzətmək bilatəşbeh kimi qəbul oluna bilər. Bu halda, bənzətmənin məqsədi tənqid, qınaq və ya rədd etməkdir.
Misal olaraq, verilən sitatda “Fağır-füqəraya əl tutmuşam, elə biri də bilatəşbeh, la…” deyilir. Burada şair, yaxşı işlər görməsinə baxmayaraq, həmin işləri özünə bənzətməyi (bilatəşbehi) arzuolunmaz hesab edir, bəlkə də bunu təkəbbür kimi qiymətləndirir və ya həmin yaxşı işləri özünə atmaqdan çəkinir. Beləliklə, bilatəşbeh, həm də təvazökarlıqla əlaqələndirilə bilər.
Ümumi olaraq, bilatəşbeh sözü, köhnə Azərbaycan ədəbiyyatının zəngin ifadə vasitələrindən biri olub, müəlliflərin fikirlərini daha incə və dərin ifadə etmələrinə imkan verirdi. Bu sözün müasir dilə bərpa edilməsi və daha geniş istifadə olunması ədəbiyyatımızın ifadə imkanlarının zənginləşməsinə müsbət təsir göstərə bilər.