Çeşməkli sözü Azərbaycan dilində əsasən "gözlüklü", "eynəkli" mənasında işlənir. Yəni, çeşmək taxmış, gözündə çeşmək olan şəxsi ifadə edir. Lüğətlərdə verilən qısa izah, sözün əsl mahiyyətini tam əks etdirməsə də, ümumi mənasını verir.
Ancaq bu izahın daha genişləndirilməsi və zənginləşdirilməsi mümkündür. "Çeşməkli" sözü sadəcə gözlüyün varlığını deyil, həm də onun obrazını, hətta şəxsin xarakterini, peşəsini, sosial statusunu da ifadə edə bilər. Məsələn, verilən nümunədə "ucaboylu, uzunboğaz çəkməli, ... çeşməkli mühasib" ifadəsi mühasibin görünüşünü, geyimini, hətta ciddiyyətini, işgüzarlığını da ön plana çəkir. Çeşməyin formasından asılı olaraq, şəxsin ağıllı, ciddi, ədəbli və ya əksinə, dəbli, qəşəng görünüşü barədə təsəvvür yarada bilər.
Maraqlı bir məqam da odur ki, "çeşməkli" sözü köhnə üslublu söz olaraq qəbul edilə bilər və müasir Azərbaycan dilində daha az işlədilir. Ancaq ədəbi əsərlərdə, xüsusilə də keçmiş dövrü əks etdirən əsərlərdə bu sözün işlənməsi həmin dövrün məişət təfərrüatlarını daha canlı şəkildə təsvir etməyə imkan verir. Beləliklə, "çeşməkli" sözü sadəcə bir leksik vahid deyil, həm də tarixi-mədəni kontekstə malikdir.
Qısaca olaraq, "çeşməkli" sözü gözlüklü, eynəkli deməkdir, lakin əlavə kontekst və təsvirlərlə şəxsin görünüşü, xarakteri və sosial statusu haqqında ətraflı məlumat verir və ədəbi əsərlərdə obrazlılıq yaradır.