Döyməc, Azərbaycan mətbəxinin ənənəvi və dadlı yeməklərindən biridir. Adından da göründüyü kimi, əsasən yaş meyvələrin döyülməsi ilə hazırlanır. Bu, sadəcə bir “döymə” hərəkəti deyil, meyvələrin xüsusi bir texnika ilə əzilməsi, püre halına gətirilməsi deməkdir. Bu proses zamanı meyvələrin təbii şirinliyi və aroması daha da açığa çıxır.
Döyməcin hazırlanmasında istifadə olunan meyvələr müxtəlif ola bilər. Əncir, ərik, gavalı, albalı, qarağat kimi meyvələr ən çox istifadə olunanlardır. Lakin regiondan asılı olaraq, digər mövsümi meyvələr də döyməcin tərkib hissəsi ola bilər. Meyvələrin növündən və hazırlanma üsulundan asılı olaraq döyməcin dadı və qalınlığı dəyişir. Bəzi döyməclər daha maye, bəziləri isə daha qatı olur.
Döyməc, əsasən yay aylarında, meyvə mövsümündə hazırlanır və təzə istehlak edilir. Çünki qorunub saxlanılmasına yararlı deyil. Bu da onun dadının və əzəmətini daha da artırır. Təzə, ətirli meyvələrdən hazırlanan döyməc, həm dadlı, həm də sağlam bir qidadır. Vitamin və mineral baxımından olduqca zəngin olan döyməc, xüsusilə isti yay günlərində sərinləyici və enerji verici təsir göstərir.
Verilən misalda “Gün uzun, külfət oruc, döyməc ilə keçmir əməl” ifadəsi döyməcin nə qədər dadlı və acığı yatıran bir yemək olduğunu vurğulayır. Yəni, uzun və ağır bir günün yorulğunu belə, dadlı bir döyməc yeyərək aradan qaldırmaq mümkündür. Bu ifadə, döyməcin Azərbaycan mətbəxindəki əhəmiyyətini və yerini əyani şəkildə göstərir.