Ensiklopedist [fr. encyclopédiste] termininin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə “hərtərəfli məlumata və təhsilə malik şəxs” kimi təqdim olunsa da, daha zəngin və tarixi bir konteksti əhatə edir. Əslində, bu söz sadəcə geniş biliyə sahib bir insanı ifadə etməklə kifayətlənmir, özündə müəyyən bir tarixi dövrün – XVIII əsrin sonlarının intellektual və ictimai-siyasi həyatının mühüm bir aspektini əks etdirir.
Birinci mənada, “ensiklopedist” həqiqətən də geniş biliyə, hərtərəfli təhsilə malik, müxtəlif sahələr üzrə dərin bilik və bacarıqlara sahib olan şəxsi ifadə edir. Bu, sadəcə bir neçə fənn üzrə biliyə malik olmaqdan daha çox, elmin, incəsənətin, fəlsəfənin və digər sahələrin qarşılıqlı əlaqəsini anlayan, inteqrativ düşüncə tərzinə malik olan bir insan deməkdir. Onlar bilikləri sistemləşdirməyə, onu ümumiləşdirməyə və cəmiyyətə çatdırmağa meyllidirlər.
İkinci, daha spesifik və tarixi mənası isə XVIII əsrin sonlarında Fransada nəşr edilən məşhur “Ensiklopediya”nın ətrafında birləşmiş aydınlar təbəqəsini, fəlsəfi və ictimai-siyasi fikir adamlarını ifadə edir. Didero və D’Alamberin başçılıq etdiyi bu layihə sadəcə bir ensiklopediya deyildi; o, öz dövrünün elmi, fəlsəfi və siyasi ideyalarının ən mühüm mənbələrindən biri, aydınlanma dövrünün fikri inqilabının əsas sütunlarından biri idi.
Bu mənada, “ensiklopedist” sözü sadəcə bilik sahibinə yox, həm də aydınlanma ideallarına sadiq, rasionallığı, azad düşüncəni, elmə və təhsilə önəm verən, öz dövrünün cəmiyyətində islahatlar üçün mübarizə aparan, proqressiv düşüncəli insanları ifadə edir. Onlar monarxiyaya, kilsənin gücünə və feodal qalıqlarına qarşı çıxır, insan hüquqlarını, ədaləti, azadlığı və bərabərliyi müdafiə edirdilər. Beləcə, “ensiklopedist” sözü sadə bir termindən çox, tarixi bir kontekstdə mühüm bir mədəni və ictimai-siyasi hərəkatın simvolu halını almışdır.