Anlayan sözü Azərbaycan dilində geniş məna kəsb edən bir sifətdir. Sadəcə "başa düşən" mənasından daha çox şeyi əhatə edir. "Anlayan" insan yalnız sözləri, məlumatları və ya hadisələri dərk etmir, həm də onların arxasındakı məntiqə, əlaqələrə və dərin mənaya nüfuz edə bilir.
Bu söz, "mərifətli" və "arif" kimi sözlərlə sinonim kimi istifadə olunsa da, onlardan bir qədər fərqlənir. "Mərifətli" daha çox dini və əxlaqi biliyə malik olan insanı ifadə edərsə, "arif" isə daha çox mistik və fəlsəfi dərinliyə malik insanı təsvir edir. "Anlayan" isə bu keyfiyyətləri özündə birləşdirə bilər, lakin daha çox müəyyən bir vəziyyəti, problemi və ya insanı dərk etmək qabiliyyətini vurğulayır. Başqa sözlə, kontekstə uyğun olaraq "anlayan" insan həm intellektual, həm də emosional olaraq dərk etmə qabiliyyətinə malikdir.
"Qanan" və "qanacaqlı" sözləri ilə də müəyyən oxşarlıqlar var. "Qanan" daha çox praktik və məqsədyönlü bir yanaşmanı əks etdirir; vəziyyətin incəliklərini anlayan və bundan öz xeyrinə istifadə edən insanı bildirir. "Qanacaqlı" isə daha çox müdrikliyi və həyatı təcrübədən əldə edilən biliyi ifadə edir. "Anlayan" isə bu bütün keyfiyyətləri özündə birləşdirərək daha geniş və dolğun bir məna ifadə edir.
Misalda verilən "İşarət eylərəm anlayan dosta; Dostunun qədrini bilən oynasın" beytinə nəzər salsaq, burada "anlayan" sözünün mənası daha da aydınlaşır. Bu, sadəcə olaraq başa düşən deyil, dostunun dəyərini bilən, ona hörmət edən, duyğularını anlayıb qiymətləndirən insandır. Beləliklə, "anlayan" sözü yalnız intellektual başa düşməni deyil, həm də emosional zəkalı və empatiyaya malik insanı təsvir edir.