Evolyusiya [lat. evolutio - açılış, inkişaf] – təkamül; təbiətdə canlı orqanizmlərin uzun müddət ərzində yavaş-yavaş dəyişməsi və inkişaf etməsi prosesi. Bu dəyişikliklər nəsillər boyu irsi olaraq ötürülür və nəticədə yeni növlərin yaranmasına səbəb olur. Sadəcə canlılar üçün deyil, həmçinin planetin, kainatın, hətta dillərin inkişafını da əhatə edə bilər.
Evolyusiya nəzəriyyəsi, biologiyanın əsasını təşkil edən və canlı həyatın müxtəlifliyini izah edən ən vacib konsepsiyalardan biridir. Çarlz Darvinin tədqiqatları və "Növlərin mənşəyi" əsəri bu nəzəriyyənin inkişafında mühüm rol oynamışdır. Darvin təbii seçmə mexanizmini təklif etmişdir ki, bu mexanizmə görə, ətraf mühitin şərtlərinə daha yaxşı uyğunlaşan orqanizmlər daha çox nəsil verir və bu xüsusiyyətlər nəsildən-nəslə ötürülərək yayılır.
Lakin evolyusiya sadəcə təbii seçmədən ibarət deyildir. Genetik sürüşmə, gen axını, mutasiyalar kimi digər amillər də evolyusiya prosesinə təsir edir. Mutasiyalar DNT-də baş verən təsadüfi dəyişikliklərdir və bu dəyişikliklər yeni xüsusiyyətlərin yaranmasına səbəb ola bilər. Genetik sürüşmə isə kiçik populyasiyalarda təsadüfi hadisələr nəticəsində allellərin tezliyinin dəyişməsidir. Gen axını isə müxtəlif populyasiyalar arasında genlərin mübadiləsidir.
Evolyusiya prosesi milyonlarla il davam edir və çox mürəkkəbdir. Elm adamları bu prosesi daha yaxşı anlamaq üçün müxtəlif üsullardan, o cümlədən paleontologiya, molekulyar biologiya, biogeografiya və s. istifadə edirlər. Evolyusiya nəzəriyyəsi davamlı olaraq inkişaf edir və yeni kəşflər bu nəzəriyyəni daha da dəqiqləşdirir və zənginləşdirir.
Qısacası, evolyusiya sadəcə bir söz deyil, canlı həyatın əsasını təşkil edən və daima inkişaf edən mürəkkəb bir prosesdir. O, keçmişi anlamağımızda və gələcəyi proqnozlaşdırmağımızda əhəmiyyətli rol oynayır.