Əcəba (ər. əcəb + a) – sual ədatı olaraq, həm də nitqin emosional rəngini ifadə edən söz olaraq işlənir. “Əcəba” sözü söhbətə sual əlavə edərək, danışanın təəccüb, şübhə, tərəddüd və ya maraq hisslərini ifadə etməsinə imkan yaradır. Sadəcə sual əmələ gətirməkdən başqa, həmçinin nitqə müəyyən intonasiya və emosional çalar gətirir.
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında geniş istifadə olunan “əcəba” sözü müasir dilçilikdə də öz aktuallığını qoruyub saxlayır. Onun “görəsən”, “mümkündürmü ki”, “bəlkə də” kimi sözlərlə sinonim kimi qəbul edilməsinə baxmayaraq, əslində onlardan fərqli bir incəlik daşıyır. “Əcəba” daha çox şübhə və təəccüb ifadə edir, fikir bildirilməkdən daha çox, bir sualın gizli bir təəccüblə ifadə edilməsini əks etdirir.
“Əcəba”nın işlədilməsi həm danışanın fikirinin qeyri-müəyyənliyinə, həm də danışanın müəyyən bir hadisəyə münasibətinə işarə edir. Məsələn, “Əcəba, bu iş necə başa çatacaq?” cümləsində həm işin gələcəyinə dair qeyri-müəyyənlik, həm də danışanın bu qeyri-müəyyənliyə dair narahatlığı və ya marağı əks olunur.
Qısaca desək, “əcəba” sözü sual cümləsinə əlavə olaraq nitqə emosional rəng qatır, təəccüb, şübhə və ya tərəddüd kimi hissləri ifadə edərək nitqi daha canlı və ifadəli edir. Onun əvəzinə istifadə edilə biləcək digər sözlərin ifadə etmədiyi bu incəlik “əcəba” sözünün özünəməxsusluğunu və dilçilik baxımından əhəmiyyətini vurğulayır.