Əql: Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında "əql" sözü, ağıl, düşüncə, idrak qabiliyyəti kimi geniş mənaları əhatə edən bir termindir. Sadəcə "ağıl"ın sinonimi deyil, daha çox insanın mühakimə, fərasət, düşüncə və qərar vermə qabiliyyətini ifadə edir. Bu, insanı heyvandan fərqləndirən, onu yaradıcı və innovativ etməyə imkan verən ali bir qabiliyyətdir. Əqli fəaliyyət məntiqi təfəkkür, analitik düşünmə, problem həll etmə və məlumatları təhlil etmə qabiliyyətini əhatə edir.
Əql, sadəcə olaraq doğuşdan gələn bir istedad deyil, həm də təcrübə, təhsil və həyat boyu öyrənmənin nəticəsidir. İnsanın əqli inkişafı davamlı bir prosesdir və ətraf mühit, sosial əlaqələr və mənəvi dəyərlər onun formalaşmasında mühüm rol oynayır. Güclü əqlə sahib insanlar daha sürətlə öyrənirlər, daha mürəkkəb problemləri həll edə bilirlər və daha uğurlu həyat yaşayırlar.
Sözün tarixi köklərinə nəzər salsaq, "əql" sözünün qədim türk dillərindən miras qaldığını görərik. Əsrlər boyu ədəbiyyatda, fəlsəfədə və gündəlik həyatda geniş istifadə edilmiş və həmişə dəyərli bir insani xüsusiyyət kimi qəbul edilmişdir. Nəsrin və şeirin bədii ifadə vasitəsi kimi də istifadə edilən "əql" sözü, həm də müəyyən bir fəlsəfi baxışın ifadəsinə xidmət edir. Misal olaraq, "Əql meydanını zindani-bəla bilməz hənuz; Kim ki bir müddət cünun mülkünü seyran etmədi" misrası, əsl əqli anlamaq üçün həyatın müxtəlif tərəflərini, hətta çətinliklərini yaşamış olmağın vacibliyini vurğulayır. Bu, sadəcə olaraq kitablarda oxunmaqla əldə edilə bilməyən bir anlayışdır.
Beləliklə, "əql" sözü, sadə bir lüğət mənasından daha geniş bir məna daşıyır. O, insanın düşüncə, mühakimə, idrak və fərasət qabiliyyətlərini, həyat təcrübəsini və mənəvi inkişafını əhatə edən mürəkkəb bir anlayışdır. Onun mənasını tam anlamaq, insan həyatının dərinliklərinə, mənəviyyatının incəliklərinə və intellektual potensialının genişliyə nəzər salmağı tələb edir.