Ələmə (ələmək felindən törəmiş isim) sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir və hər birinin özünəməxsus nüansları vardır. Əsasən, bir şeyin qəfil, gözlənilmədən, birdən-birə və tez-tez baş verməsi, yaranması mənasında işlənir. Sözün kökü olan "ələmək" feli isə "birdən-birə tutmaq, yapışmaq, çatmaq, tutarmaq, yaxalamaq" mənalarını ifadə edir. Bu mənalardan irəli gələrək, "ələmə" sözü də müxtəlif kontekstlərdə fərqli çalarlar əldə edir.
Birinci və ən geniş yayılmış mənası, birdən-birə baş verən, gözlənilməz hadisələri, qəfil yaranan çətinlikləri ifadə etməsidir. Məsələn, "yolda ələmə gəldi", "işdə ələmə oldu" kimi ifadələrdə ələmə, gözlənilməyən maneə, problemlər, çətinliklər mənasını verir. Bu mənada "ələmə" "çətinlik", "maneə", "problem" sözlərinin sinonimi kimi istifadə edilə bilər, ancaq daha çox qəfil və gözlənilməz baş verən hadisələrə aiddir.
Digər bir mənası isə, birdən-birə, qəfil yaranan xəstəlik və ya fiziki narahatlığı bildirir. "Onu birdən-birə ələmə tutdu" kimi cümlələrdə "ələmə" qəfil yaranan xəstəlik, əsəb gərginliyi, və ya digər fiziki narahatlıq kimi başa düşülür. Bu mənada "ələmə" sözü "huşsuzluq", "tutma", "sarsıntı" kimi sözlərlə əlaqələndirilə bilər.
Üçüncü, daha az yayılmış bir mənası isə, şeylərin birdən-birə çoxalması, artması mənasını ifadə edir. Burada "ələmə" sözü "çoxalma", "artım", "sürətlənmə" kimi sözlərin sinonimi kimi işlədilə bilər, lakin daha çox qəfil və gözlənilməz artım və ya çoxalma hallarına aiddir.
Nəticə olaraq, "ələmə" sözü Azərbaycan dilinin zəngin leksikasının bir hissəsi olub, kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar daşıyır. Ancaq bütün mənalarında qəfillik, gözlənilməzlik və birdən-birə baş vermə xüsusiyyətləri ortaqdır.