Əmələgəlmə sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində sadəcə "yaranma, düzəlmə" kimi izah olunsa da, daha geniş və dəqiq bir şəkildə təhlil edilməyə ehtiyacı var. Çünki bu termin, bir çox fərqli sahələrdə, fərqli kontekstlərdə istifadə olunur və hər bir kontekstdə özünəməxsus nüanslar daşıyır.
Ən geniş mənada, əmələgəlmə bir şeyin, bir hadisənin və ya bir prosesin meydana gəlməsi, yaranması, formalaşması deməkdir. Bu, sadəcə fiziki bir proses olmaya da bilər. Məsələn, bir dağın əmələgəlməsi geoloji proseslərin nəticəsidirsə, bir dövlətin əmələgəlməsi tarixi, siyasi və sosial amillərin qarşılıqlı təsiri ilə bağlıdır.
Kimyada, "molekulun əmələgəlmə istiliyi" kimi ifadələrə rast gəlirik. Bu halda, əmələgəlmə, ayrı-ayrı atomların və ya ionların kimyəvi reaksiya nəticəsində birləşərək molekul əmələ gətirmə prosesini ifadə edir. Bu proses ekzotermik (istilik ayrılması ilə müşayiət olunan) və ya endotermik (istilik udulması ilə müşayiət olunan) ola bilər. Molekulun əmələgəlmə istiliyi, standart şərtlərdə bir mol molekulun əmələ gəlməsi zamanı ayrılan və ya udulan istilik miqdarını göstərir. Bu göstərici, kimyəvi reaksiyaların termodinamikasını anlamaqda mühüm rol oynayır.
Fəlsəfədə isə, əmələgəlmə anlayışı, varlığın, kainatın və ya müəyyən bir hadisənin əsasını anlamaq üçün istifadə oluna bilər. Məsələn, kainatın əmələgəlməsi ilə bağlı müxtəlif nəzəriyyələr mövcuddur.
Beləliklə, "əmələgəlmə" sözünün mənası, kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Lakin ümumi mənada, bir şeyin yaranma, formalaşma, meydana gəlmə prosesini ifadə edir və bu prosesin fiziki, kimyəvi, bioloji və ya sosial səbəbləri ola bilər. Bu anlayışın dərindən başa düşülməsi, müxtəlif sahələrdəki hadisələri daha yaxşı anlamaq üçün zəruridir.