Əvəzləyici sözü, fizika və mexanikada, bir neçə qüvvənin təsirini tək bir qüvvə ilə əvəz etmək konsepsiyasını ifadə edir. Bu, mürəkkəb qüvvə sistemlərini daha sadə şəkildə təhlil etməyə imkan verir. Əvəzləyici qüvvə, orijinal qüvvələr sisteminin eyni təsiri yaratmalıdır – yəni eyni nəticəyə səbəb olmalıdır. Bu nəticə həm cismin hərəkətini, həm də ona təsir edən gərginliyi əhatə edir.
Əvəzləyicinin tapılması üçün müxtəlif riyazi üsullar, məsələn, vektor cəbri tətbiq olunur. Bütün qüvvələrin vektorlarının cəmi əvəzləyici qüvvəni verir. Bu, qüvvələrin həm istiqamətini, həm də kəmiyyətini nəzərə almağı tələb edir. Yəni, yalnız qüvvələrin qiymətlərini toplamaq kifayət deyil, onların təsir istiqamətləri də diqqətlə müəyyən edilməlidir.
Əvəzləyicinin praktik tətbiqləri çox genişdir. Mühəndislikdə, binaların, körpülərin və digər quruluşların statik hesablamalarında əvəzləyici qüvvə anlayışı vacib rol oynayır. Bu, quruluşun müxtəlif hissələrinə təsir edən qüvvələrin ümumi təsirini təhlil etməyə və strukturun etibarlılığını təmin etməyə imkan verir. Həmçinin, maşınqayırmada, aviasiyada və digər sahələrdə də geniş tətbiq olunur.
Qısaca desək, "əvəzləyici" termini mürəkkəb qüvvə sistemlərini sadələşdirən və onların təsirini daha asan başa düşməyə imkan verən bir anlayışdır. Bu, həm fizika, həm də mühəndislik elmlərinin əsas konsepsiyalarından biridir və çoxsaylı praktik tətbiqlərə malikdir.