Əyanilik sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksik ehtiyatında mühüm yer tutan bir termindir və geniş məna spektrinə malikdir. Sadəcə "göz önündə olma" kimi qısa bir izahla kifayətlənmək, bu sözün ifadə etdiyi incəlikləri əks etdirməz. Əyaniliyin mahiyyəti, bir hadisənin, obyektin və ya fikrin dərk edilməsində hisslərin, duyğuların və düzgün qavrayışın birgə rol oynaması ilə bağlıdır.
Birinci mənası olaraq, əyanilik, bir şeyin əyani, yəni gözlə görünən, toxunulan, hiss olunan halını, varlığını ifadə edir. Təbiət elmləri, xüsusilə təbiət dərsləri, əyaniliyə xüsusi önəm verir. Çünki əyani müşahidələr, təcrübələr elmə doğru yolda ən etibarlı bələdçidir. Məsələn, bir bitkinin böyüməsini müşahidə etmək, bir vulkanın püskürməsini görmək, bir mineralın quruluşunu mikroskop altında araşdırmaq - bunların hamısı əyaniliyin təzahürləridir. Bu mənada, əyanilik, elmi düşüncənin əsasını təşkil edir.
İkinci mənası isə əyaniliyin daha geniş bir konteksti əhatə edir: göz önündə olma, aşkarlıq, aydınlıq və inandırıcılıq. Bu mənada, bir şeyin əyaniliyi, onun şübhə doğurmadan qəbul edilməsini, həqiqətinin qəti şəkildə sübuta yetirilməsini ifadə edir. Məsələn, bir hadisənin əyani şahidlərinin olması, onun əyaniliyini təsdiqləyir və bu hadisəyə inamı artırır. Əyanilik, yalan və şübhənin əksinə düşən bir keyfiyyətdir. Aydınlıq, səlislik, dəqiqlik və sözdə əməldə birlik də əyaniliyin əhəmiyyətli tərkib hissələridir.
Beləliklə, əyanilik sadəcə bir şeyin görünməsi deyil, həm də onun dəqiq, aydın və inandırıcı şəkildə qavranılmasıdır. Bu, elmi tədqiqatlarda, həyatın müxtəlif sahələrində və hətta insan münasibətlərində mühüm rol oynayan bir keyfiyyətdir. Əyaniliyin olmaması isə qarışıqlıq, şübhə və etibarsızlığa gətirib çıxarır.