Faydasız sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir sifət və zərf olaraq, heç bir fayda, xeyir və ya nəticə gətirməyən hərəkət və ya şeyləri təsvir etmək üçün istifadə olunur. Bu, sadəcə olaraq "səmərəsiz" demək deyil, daha dərin bir məna ehtiva edir. Faydasız olan şey, yalnız bir işin uğursuz olmasından kənara çıxaraq, həm də vaxt, səy və ya resursların boşa keçirilməsi deməkdir.
Sözün sifət kimi istifadəsi konkret bir cisim və ya hadisəyə aid edilə bilər: "Faydasız bir alət", "Faydasız bir cəhd". Zərf kimi istifadəsi isə bir hərəkətin keyfiyyətini təsvir edir: "Faydasız vaxt keçirmək", "Faydasız əməllər görmək". Hər iki halda da, vurğu edilən nöqtə, həmin hərəkət və ya cismin mənfi nəticələri və ya heç bir nəticə verməməsidir.
"Faydasız" sözü, "səmərəsiz", "xeyirsiz", "nəticəsiz" kimi sinonimlərlə əvəz oluna bilsə də, bu sözlərin hər biri özünəməxsus nüanslara malikdir. Məsələn, "səmərəsiz" daha çox texniki və ya iqtisadi kontekstdə istifadə olunur, "xeyirsiz" isə mənfi əxlaqi yük daşıyır. "Faydasız" isə bu ikisinin arasında daha ümumi və neytral bir məna ifadə edir.
Maraqlı bir məqam odur ki, "faydasız" sözü bəzən ironik mənada da istifadə oluna bilər. Məsələn, tamamilə mənasız bir əməldən sonra, özünü təsəlli vermək üçün "əlbəttə ki faydasız idi, amma əyləncəli idi" kimi ifadələr işlədilə bilər. Bu isə sözün çoxşaxəli məna daşıdığını göstərir.
Tahir bəy mətninizdə qeyd etdiyi kimi, həddindən artıq özünə inam və xudpəsəndlik "faydasız" əməllərə və nəticəsiz səylərə gətirib çıxara bilər. Bu kontekstdə "faydasız" sözü, sadəcə məhsuldar olmayan deyil, həm də zərərli və vaxt itirilməsinə səbəb olan hərəkətləri ifadə edir.