Fonem [yun. phonema – səs]: Dilçiliyə aid bir termin olaraq fonem, bir dilin və ya dialektin söz və ya morfemlərinin mənasını bir-birindən fərqləndirmək üçün istifadə olunan ən kiçik səs vahididir. Bu, sadəcə bir səs deyil, əslində, müəyyən dil sisteminin kontekstində məna fərqləndiricisi funksiyasını yerinə yetirən bir səs sinifidir.
Məsələn, Azərbaycan dilində "bal" və "dal" sözləri arasındakı məna fərqi yalnız başlanğıc səslərinin fərqli olması ilə – "b" və "d" fonemlərini əks etdirməsi ilə müəyyən edilir. Bu səslər, müstəqil olaraq heç bir mənaya malik olmasalar da, kontekstdə mənanı dəyişdirmə gücünə sahibdirlər. Beləliklə, fonem, yalnız fiziki səs xüsusiyyətlərindən deyil, həm də dil sistemində oynadığı rol, yəni digər fonemlərdən fərqlənmə qabiliyyətindən irəli gəlir.
Fonemlərin təsviri ümumiyyətlə fonetik transkripsiyadan istifadə olunur. Fonetik transkripsiya, dilin bütün səs çalarlarını əks etdirmək üçün xüsusi simvollar dəstini istifadə edir. Fonemlərin transkripsiyası isə, fonetik transkripsiyadan fərqli olaraq, yalnız məna fərqləndiricisi səsləri göstərir. Məsələn, "bal" sözünün fonetik transkripsiyası bir sıra əlavə detalları da özündə əks etdirə bilər (məsələn, səsin uzunluğu və ya intonasiyası), halbuki fonemik transkripsiya sadəcə /bal/ kimi göstərilər.
Fonemlərin öyrənilməsi, dilin strukturunun daha dərindən anlaşılması və müqayisəli dilçilik tədqiqatları üçün əsasdır. Fərqli dillərin fonem inventarının müqayisəsi, onların quruluşundakı oxşar və fərqli cəhətləri aşkar etməyə imkan verir. Bundan əlavə, fonemlərin öyrənilməsi, ikinci dil öyrənməsində, xüsusilə də səs quruluşundakı çətinliklərin aradan qaldırılması üçün çox əhəmiyyətlidir.