Hökmran sözü ərəb mənşəli "hökm" (hakimiyyət, qərar, hökm) və farsca "-ran" (sahibi, edən) şəkilçisinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Beləliklə, etimoloji baxımdan "hökmran" sözü "hakimiyyət sahibi", "qərar verən", yaxud da "hökm edən" mənasını verir.
Lüğətlərdə əsasən "hökmdar", "diktator" kimi tərcüməsi verilən "hökmran" sözü, daha geniş mənada, müəyyən bir sahədə, qurumda və ya cəmiyyətdə üstün gücə və hakimiyyətə sahib olan, öz iradəsini digərlərinə qəbul etdirən hər kəsə aid edilə bilər. Bu, yalnız siyasi hakimiyyətlə məhdudlaşmır. Məsələn, bir sahənin mütləq lideri, fikirləri digərləri tərəfindən qəbul edilən bir mütəxəssis, hətta bir fikrin, ideyanın cəmiyyətdə üstün gələrək hökm sürən gücü də "hökmran" olaraq təsvir edilə bilər.
"Hökmran" sözünün "diktator" kimi tərcümə edilməsi onun mütləq hakimiyyətə malik olmasını vurğulayır. Lakin "diktator" sözünün mənası daha çox zülm və zorakılıqla əlaqələndirilir. "Hökmran" isə daha neytral bir termindir və mütləq hakimiyyətin həm ədalətli, həm də ədalətsiz tətbiqini əhatə edə bilər. Misal olaraq, qədim Misirdəki Fironlar, orta əsrlərdəki padşahlar və ya müasir dövrdəki bəzi siyasi liderlər "hökmran" olaraq adlandırıla bilərlər, lakin bu adlandırmalar onların hakimiyyətinin ədalətli və ya zülmkar olmasını göstərmir.
Beləliklə, "hökmran" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər, lakin əsas mənası hər zaman müəyyən bir sahədə üstün gücə və hakimiyyətə sahib olmaqdır. Sözün istifadə edildiyi tarixi və mədəni kontekst, onun mənasını daha dəqiq başa düşməyə kömək edir.