Hökmranlıq sözü, geniş mənada, bir şəxsin, qrupun və ya sistemin üstünlük təşkil etdiyi və digərləri üzərində nəzarət gücünü həyata keçirdiyi vəziyyəti bildirir. Bu, sadəcə bir qüvvənin mövcudluğu deyil, həm də bu qüvvənin təsir dairəsindəki başqaları üzərindəki təsir və nəzarətinin dərəcəsini əks etdirir. Həm siyasi, həm də sosial, hətta iqtisadi sahələrdə hökmranlıqdan danışmaq mümkündür. Misal üçün, bir firmanın bazar hökmranlığı, bir ideologiyaya bağlı bir qrupun sosial həyatda hökmranlığı və ya bir hökumətin siyasi hökmranlığından bəhs edə bilərik.
Lüğətlərdə əsasən “hakimiyyət” və “diktatura” kimi sinonimlər istifadə olunsa da, hökmranlığın daha geniş bir mənası vardır. Diktaturalar hökmranlığın bir formasıdır, ancaq hökmranlıq həmişə diktatura demək deyil. Məsələn, bir ölkədə demokratik yolla seçilmiş bir hökumət də öz xalqı üzərində müəyyən bir dərəcədə hökmranlığa malikdir. Bu, diktaturadan fərqli olaraq, xalqın iradəsinə əsaslanır və məhdudiyyətlərə malikdir.
“Hökmranlıq etmək” ifadəsi isə, həmin hakimiyyətin, nəzarətin və ya təsirin həyata keçirilməsi prosesini ifadə edir. Bu, sadəcə bir vəzifəni tutmaqdan daha çox, həmin vəzifədən istifadə edərək, öz iradəsini və ya siyasətini digərlərinə qəbul etdirmək qabiliyyətini əks etdirir. Bu proses qanuni və ya qeyri-qanuni, zorakı və ya qeyri-zorakı yollarla həyata keçirilə bilər.
Tarix boyu müxtəlif imperiyalar, dövlətlər və hərəkatlar öz hökmranlıqlarını qurmağa çalışmışlar. Bu mübarizə, əslində, güc, nüfuz və nəzarət uğrunda davam edən bir mübarizənin təcəssümüdür. Hökmranlıq anlayışının daha dərindən araşdırılması, siyasi sistemlərin, sosial qurumların və güc dinamikalarının daha yaxşı anlaşılmasına kömək edir.