Xariciyyə: Tarix boyu dövlətlərarası münasibətlərin idarə olunması üçün müxtəlif adlar və strukturlar istifadə edilib. "Xariciyyə" sözü də bu sahə ilə bağlı uzun illər istifadə olunan və tarixi kökləri olan bir termindir. Osmanlı imperiyasında, xarici ölkələr ilə əlaqələrin idarə olunduğu nazirliyin adı olaraq qəbul edilmişdir. Bu, sadəcə "Xarici İşlər Nazirliyi"nin köhnə adı deyil, həm də o dövrün siyasi və diplomatik kontekstini əks etdirən bir termindir. Sözün özündə imperiyanın xarici dünyaya açılışını və bu açılışın idarə edilməsi üçün mərkəzi bir quruma olan ehtiyacı əks olunur.
Keçmişdə "Xariciyyə Nazirliyi" və ya daha qısaca "Xariciyyə" adlandırılan qurumun vəzifələri çox geniş idi. Diplomatik əlaqələrin qurulması və qorunması, müqavilələrin imzalanması, beynəlxalq mübahisələrin həlli, xarici ticarətin tənzimlənməsi və ölkənin xaricdəki maraqlarının müdafiəsi bu qurumun əsas fəaliyyət istiqamətlərindən idi. Xariciyyə naziri, dövlətin xarici siyasətində mühüm rol oynayan və hətta bəzən dövlət başçısından sonra ən nüfuzlu şəxs olan bir vəzifə sahibi idi.
Verilən misalda, Osmanlı xariciyyə vəzirinin sultana "Yevropa hökumətləri Kriti haqqında..." deyərək müraciət etməsi, o dövrün siyasi reallığını aydın şəkildə göstərir. Xariciyyə vəziri, xarici ölkələrdən gələn informasiyaları toplamaq, təhlil etmək və sultana çatdırmaqla, dövlətin xarici siyasətinin formalaşmasına əhəmiyyətli töhfələr verərdi. Beləliklə, "Xariciyyə" sözü sadəcə bir ad deyil, tarixi bir prosesin, diplomasiyanın və beynəlxalq münasibətlərin bir hissəsi idi.
Bu gün "Xariciyyə" termini əsasən tarixi kontekstdə istifadə olunur, lakin onun əks etdirdiyi funksiyalar və rol, müasir "Xarici İşlər Nazirliyi"nin fəaliyyətində də öz əksini tapır. Beləliklə, "Xariciyyə" sözünün arxasında zəngin bir tarix və siyasi-diplomatik əhəmiyyət gizlənir.