Xatını: Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında özünəməxsus yeri olan "xatını" sözü, əsasən iri giləli və şirəli bir üzüm növünü ifadə edir. Sadəcə "iri giləli üzüm" tərifi, bu dadlı və sulu meyvənin bütün xüsusiyyətlərini əks etdirmir. Xatını üzümü, digər üzüm növlərindən həm ölçüsü, həm də şirəliliyinin dərəcəsi ilə fərqlənir. Onun şirəsi, digər üzüm növlərinə nisbətən daha yoğun və dadlıdır, bu səbəbdən də həm təzə halda, həm də müxtəlif şirələr, konservlər və hətta şərab istehsalında geniş istifadə olunur.
Xatını üzümünün yetişməsi və dadı da, böyüdüyü coğrafi əraziyə və torpağın xüsusiyyətlərinə görə dəyişir. Hər bölgədə yetişən xatını üzümünün özünəməxsus dadı və aroması vardır. Məsələn, dağətəyi ərazilərdə yetişən xatını, düzənlikdə yetişənə nisbətən daha turş, Günəşli və qumlu torpaqlarda yetişən isə daha şirin ola bilər. Bu da xatını üzümünün bioloji müxtəlifliyini və adaptasiya qabiliyyətini göstərir.
Ədəbiyyatda da tez-tez rast gəlinən "xatını" sözü, sadəcə bir bitki adı olaraq qalmayıb, həm də həmin bölgənin təbiətinin, mədəniyyətinin və həyat tərzinin bir hissəsinə çevrilib. Yuxarıda verilən misalda olduğu kimi, baba tərəfindən xatını üzümünün yığılması, tapdalanması və şirəsinin çıxarılması, əsrlər boyu davam edən ənənəvi kənd təsərrüfatı fəaliyyətinin bir təcəssümüdür. Beləliklə, "xatını" sözü, sadə bir üzüm növü olmaqdan kənara çıxaraq, tarixi, mədəni və ədəbi kontekstlərlə zəngin bir məna daşıyır.