Xatırlama sözü "xatırlamaq" fellindən törəmiş bir isimdir. Sadəcə "xatırlamaq" fiilinin isim halına gəlməsindən ibarət deyil, daha geniş və çoxcəhətli bir mənaya malikdir. Bu, sadəcə keçmişdə baş vermiş bir hadisənin, şəxsin və ya hissin şüurda canlanması deyil, həm də bu canlanmanın insanın duyğu və düşüncələrinə təsiri, onun ruhi vəziyyətinə təsirlərini əhatə edir.
Xatırlama, passiv bir proses deyil, aktiv bir əməliyyatdır. Beynimiz keçmişdəki təcrübələrimizi, əlaqələrimizi, duyğularımızı xüsusi mexanizmlər vasitəsilə seçib, yenidən qurur, təşkil edir və təqdim edir. Bu proses zamanı informasiya yenidən işlənir, bəzən təhrif olunur, bəzən də yeni mənalar qazanır. Xatırlama, sadə bir "yadda saxlama" deyil, "yenidən yaşama", "yenidən quruluş", "yenidən təfsir" kimi prosesləri özündə ehtiva edir.
Xatırlama insanın özünün kimliyi ilə, keçmişi ilə əlaqəsini təşkil edən əsas elementlərdən biridir. Keçmiş təcrübələrimizi xatırlamaq bizə özümüzü anlamağa, kim olduğumuzu müəyyən etməyə kömək edir. Həm də gələcək üçün dərs çıxarmaq, səhvlərdən qaçmaq, müsbət təcrübələri təkrarlamaq üçün vacibdir. Xatırlama, şəxsiyyətin formalaşması, özünü tanıma, özünə hörmət və özünü qəbul etmə proseslərində mühüm rol oynayır.
Psixologiya və neyrobiologiya sahələrində xatırlamanın mexanizmləri, növləri (məsələn, epizod xatirəsi, prosedural xatirə, semantik xatirə) və pozulmaları (məsələn, amneziya) haqqında geniş tədqiqatlar aparılır. Bu tədqiqatlar insan beyninin mürəkkəbliyini və xatırlamanın sirrini daha dərindən anlamağa imkan verir. Xatırlama, həm də ədəbiyyat, incəsənət və digər sahələrdə əsas mövzulardan biri olaraq istifadə olunur, insanın keçmişi ilə müasirliyi arasındakı əlaqəni vurğulayır.