Xəfələmək sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir, əsasən də hava və qızdırıcı cihazlarla bağlıdır. Lüğətlərdə verilən "havanın qabağını tutmaq, boğmaq" mənası, əslində, havanın sərbəst axınının qarşısını almaq, məhdudlaşdırmaq deməkdir. Məsələn, küləkli havada pəncərəni bağlamaqla küləyi xəfələmiş olursunuz – onun hərəkətini məhdudlaşdırırsınız.
Bu məna daha geniş kontekstdə də istifadə oluna bilər. Məsələn, bir yerin havasını xəfələmək, həmin yerin təbii havalanmasını maneə törətməklə boğmaq deməkdir. Qapalı, havasız bir otaqda insan özünü sıxılmış və narahat hiss edir, çünki otağın havası xəfələnib, təzələnməyib.
İkinci mənası olan "sönmək üçün qapamaq" isə daha konkret bir hərəkəti ifadə edir. Bu zaman, alovun oksigenlə təmasını kəsmək üçün qapaq, örtük və ya digər vasitələr istifadə olunur. Samovar nümunəsi də bunu gözəl əks etdirir: samovarın odunu söndürmək üçün onun havasını kəsmək, yanma üçün lazım olan oksigenə mane olmaq məqsədilə qapağı bağlamaq lazımdır. Beləliklə, samovarı xəfələmək, onun alovunu oksigen qıtlığı ilə söndürmək deməkdir.
Maraqlı bir məqam odur ki, "xəfələmək" sözü, həmçinin məcazi mənada da istifadə oluna bilər, baxmayaraq ki, bu lüğətlərdə qeyd olunmayıb. Məsələn, "onun ruhu xəfələndi" deyəndə, insanın ruhi vəziyyətinin boğulmasına, sıxılmasına işarə edilir. Bu, sözün əsas mənasından – hava axınının məhdudlaşdırılmasından – yaranmış bir metafora olaraq qəbul edilə bilər.