Xırtıldama: "Xırtıldamaq" fellindən törəmiş isimdir. Əsasən quru, sərt cisimlərin bir-birinə sürtülməsindən, ya da qırılandan çıxan səs kimi təsəvvür olunur. Bu səs, incə və kəskin deyil, əksinə, quru və sərt bir toxunmaya aiddir. Məsələn, quru yarpaqların ayaq altında xırtıldadığını, quru odunun sobada xırtıldadığını eşidə bilərik. Sözün mənası, səsin xüsusiyyətinə görə “çatlamaq”, “çıtraqlamaq” kimi sözlərlə bir qədər oxşarlıq göstərsə də, onlardan fərqli olaraq daha quru, daha sərt bir səsi ifadə edir.
Xırtıldama, yalnız səs deyil, həm də o səsin verdiyi hissi təsvir edir. Quru bir materialın qırılması, parçalanması, sürtülməsi ilə müşayiət olunan xarakterik səs və toxunma hissi birlikdə “xırtıldama” kimi qavranılır. Bu səbəbdən, bu söz, sadəcə səsi deyil, həm də səsin yaranma prosesini və onunla əlaqəli fiziki hissi də əks etdirir. Beləliklə, “xırtıldayan yarpaqlar” deyərkən, yalnız yarpaqların çıxardığı səsi deyil, eyni zamanda, quru və kövrək olduqlarını da bildiririk.
Maraqlı bir məqam da odur ki, "xırtıldama" sözü, bədii ədəbiyyatda təsvirləri daha da canlandırmaq üçün istifadə olunur. Misal üçün, qaranlıq meşədə gəzən bir qəhrəmanın ayaqları altında xırtıldayan yarpaqların səsi, əsərin atmosferini və gərginliyini artırmaq üçün istifadə oluna bilər. Bu, sözün sadəcə bir səsi deyil, həm də müəyyən bir əhval-ruhiyyə və hissiyatı çatdırmaq qabiliyyətini göstərir.
Qısacası, “xırtıldama” sözü, səs effektinin özünü və onunla əlaqəli fiziki hissi, həmçinin bədii əsərlərdə atmosferin və hisslərin təsvirində istifadə olunan zəngin bir mənaya malikdir.