İbtida (ər. başlanğıc, ilk, əvvəl) sözü, əsasən bir şeyin zaman və ya ardıcıllıq baxımından ən erkən nöqtəsini, yaranmasının və ya başlamasının ilk anını, varlığın və ya hadisənin başlanğıc mərhələsini bildirir. "İntiha" sözünün tam əksidir. Belə ki, bir hadisənin və ya prosesin ibtidası onun başlanğıcı, intihası isə sonudur.
Bu termin yalnız fiziki varlıqların və ya hadisələrin başlanğıcını deyil, həm də mənəvi, intellektual və ya fəlsəfi proseslərin ilk mərhələsini də əhatə edir. Məsələn, bir layihənin ibtidası onun planlaşdırılması və təməlinin qoyulması mərhələsini, bir elm sahəsinin ibtidası isə onun əsas prinsiplərinin və konsepsiyalarının formalaşmasını ifadə edə bilər. Hətta bir insanın həyatının ibtidası onun doğulması, bir əsərin ibtidası isə onun yazılmağa başlanılması anını bildirə bilər.
Misal olaraq, “Ayın ibtidası” ifadəsi Ayın yeni ay mərhələsinin, yəni görünməz vəziyyətdən görünən vəziyyətə keçidinin başlanğıcını ifadə edir. "İnsan, ömrünün ibtidasından intihasına qədər möhtacdır" cümləsi isə insanın həyatının başlanğıcından sonuna qədər müəyyən ehtiyaclara malik olduğunu vurğulayır. Bu ehtiyaclar maddi və mənəvi ehtiyaclar ola bilər. Beləliklə, ibtida sözü, sadəcə bir başlanğıc deyil, eyni zamanda həmin başlanğıcın əhəmiyyətini, sonrakı proseslərlə əlaqəsini və ümumi kontekstini də əks etdirir.
Ərəb dilindən götürülmüş olsa da, ibtida sözü Azərbaycan dilində özünəməxsus semantik zənginlik qazanmış və müxtəlif kontekstlərdə sərbestcəsinə istifadə olunur. Tədqiqatçıların fikrincə, bu sözün geniş istifadə dairəsi onun dəqiq və eyni zamanda məcazi mənalarını ifadə etmək qabiliyyəti ilə bağlıdır.