İdeallaşdırma, gerçəkliyin qüsur və çatışmazlıqlarından təmizlənmiş, mükəmməl və arzuolunan bir formaya salınması prosesidir. Bu, obyektiv həqiqətin subyektiv bir təfəkkür vasitəsilə ideallaşdırılması, yəni gerçəkliyin istənilən xüsusiyyətlərinin vurğulanması və arzuolunmayan cəhətlərinin isə ya kənara qoyulması, ya da tamamilə inkar edilməsi deməkdir.
İdeallaşdırma prosesi fərqli obyektlərə – insanlara, hadisələrə, yerlərə, konsepsiyalara və hətta bütövlükdə tarixi dövrlərə tətbiq oluna bilər. Məsələn, uşaqlıq illərini ideallaşdırmaq, həmin illərin müsbət anlarını xatırlamaq və mənfi anları unutmaq və ya onların əhəmiyyətini azaltmaq deməkdir. Eyni şəkildə, tarixi bir şəxsiyyətin ideallaşdırılması onun nailiyyətlərinin vurğulanması, səhvlərinin isə yüngülləşdirilməsi və ya tamamilə gizlədilməsi ilə nəticələnə bilər.
İdeallaşdırmanın psixoloji əhəmiyyəti böyükdür. Bir tərəfdən, bu proses insanlara ümid vermək, hədəflərə çatmaq üçün motivasiya yaratmaq və özünə inamı artırmaq kimi müsbət funksiyalar yerinə yetirə bilər. Digər tərəfdən isə, həddindən artıq ideallaşdırma reallıqdan uzaqlaşmağa, xəyal qırıqlığına və hətta depressiyaya səbəb ola bilər. Çünki ideallaşdırılmış obraz və ya vəziyyət ilə gerçəklik arasındakı fərq çox böyük olduqda, insan ruhən çətinlik çəkə bilər.
İdeallaşdırma, həmçinin, müxtəlif ideoloji və siyasi sistemlərdə də istifadə olunan bir üsuldur. Hakimiyyətdə olanlar tez-tez öz rejimlərini ideallaşdırmaq, əhalinin fikirlərini yönləndirmək və dəstəklərini qazanmaq üçün bu üsuldan istifadə edirlər. Bu, tarixin qərəzli təqdimatı, qəhrəmanların yaradılması və düşmənlərin şeytanlaşdırılması ilə özünü göstərə bilər.
Nəticə olaraq, ideallaşdırma mürəkkəb bir prosesdir ki, həm müsbət, həm də mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Onun tətbiqi və nəticələri kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilər. Ona görə də, ideallaşdırma prosesini düzgün qiymətləndirmək üçün həmişə gerçəkliyi nəzərə almaq və tənqidi düşüncədən istifadə etmək vacibdir.