İxtiyarilik, bir hərəkətin, hadisənin və ya qərarın öz istəyi, arzusu və iradəsi ilə, heç bir məcburiyyət və ya xarici təzyiq olmadan baş verməsini ifadə edən bir anlayışdır. Bu, fərdin öz seçimini sərbəst şəkildə etmək, öz həyatının və əməllərinin müəyyən edici qüvvəsi olmaq azadlığını bildirir.
İxtiyariliyin əsas xüsusiyyəti məcburiyyətin olmamasıdır. Fərd öz istəyini ifadə edir, heç kim onu müəyyən bir hərəkət etməyə məcbur etmir. Bu, könüllülük, iradilik və sərbəst iradə kimi anlayışlarla sıx bağlıdır. İxtiyarilik, insanın öz həyatını idarə etmək, öz qərarlarını vermək və öz həyat yolunu seçmək qabiliyyətini təmsil edir.
İxtiyariliyin fəlsəfi və hüquqi əhəmiyyəti də böyükdür. Fəlsəfədə ixtiyarilik azad iradənin, insanın öz hərəkətlərinə görə məsuliyyət daşımasının əsasını təşkil edir. Hüquqda isə ixtiyarilik, bir çox əməllərin hüquqi əhəmiyyətini müəyyən edir. Məsələn, bir müqavilənin bağlanması, əmlakın hədiyyə edilməsi kimi hallar yalnız ixtiyari əsasda baş verə bilər. Mənəvi və etik baxımdan da ixtiyarilik əhəmiyyətlidir, çünki əxlaqi qərarların məsuliyyətini daşımaq üçün fərdin ixtiyariliyi zəruridir.
Qısacası, ixtiyarilik fərdin öz həyatını müəyyən edən, hərəkətlərinə özünün yön verdiyi, sərbəst və məcburiyyətsiz həyat tərzini təmin edən əsas prinsiplərdən biridir. Bu, insanın özünüifadəsinin, özünüinkişafının və özünümüəyyənləşdirməsinin əsasını təşkil edir.