İxtiyarsızlıq, bir fərdin və ya qrupun hər hansı bir şeyə, hadisəyə, vəziyyətə və ya qərara qarşı heç bir təsir gücünün, hüququnun və ya imkanının olmaması vəziyyətidir. Bu, tam bir acizlik vəziyyətini ifadə edir, istənilən tədbir görmək qabiliyyətinin olmaması deməkdir. İxtiyarsızlıq, fərdin öz həyatına, seçimlərinə və gələcəyinə nəzarət etmək imkanının olmaması ilə səciyyələnir.
İxtiyarsızlıq hüquqi, sosial və ya fiziki səbəblərdən yaranıb ortaya çıxa bilər. Hüquqi baxımdan, məsələn, həbsxanada olan bir insanın hərəkət azadlığına ixtiyarı yoxdur. Sosial baxımdan, isə cəmiyyətin təzyiqi və ya ayrı-seçkilik nəticəsində insanlar istəklərinə zidd olaraq hərəkət etməyə məcbur edilə bilərlər. Fiziki baxımdan, xəstəlik və ya əlilliyin nəticəsi olaraq insan müəyyən hərəkətləri yerinə yetirmək qabiliyyətindən məhrum ola bilər.
İxtiyarsızlığın dərəcəsi də müxtəlif ola bilər. Tamamilə ixtiyarsızlıq, fərdin heç bir sahədə qərar vermək imkanının olmaması deməkdir. Qismən ixtiyarsızlıq isə, fərdin bəzi sahələrdə qərar vermək imkanına malik olduğu, lakin digər sahələrdə məhdudiyyətlərlə üzləşdiyi vəziyyətdir. İxtiyarsızlıq termini həm də məcburiyyəti, zorakılığı və ya təzyiqi ifadə etmək üçün istifadə oluna bilər.
İxtiyarsızlığın əks tərəfi isə ixtiyar, azadlıq və müstəqillikdir. İnsan hüquqlarının əsasını təşkil edən bu anlayışlar, fərdin öz həyatına və seçimlərinə nəzarət etmək hüququnu təmin edir. İxtiyarsızlıq isə bu hüquqların pozulması deməkdir və tez-tez ədalətsizliyin, haqsızlığın və insan ləyaqətinin pozulmasının göstəricisi olur.