izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

İnstinkt [lat. instinctus - hərəkətə təkan vermək] Biologiyada instinkt, canlıların xarici və ya daxili mühitin dəyişmələrinə cavab olaraq həyata keçirdikləri anadangəlmə, irsi, qeyri-şüurlu, avtomatik və məqsədəuyğun davranış nümunələridir. Bu davranışlar əvvəlcədən öyrənilməmiş və təcrübəyə əsaslanmır; əksinə, canlıların genetik koduna yazılmışdır və nəsillər boyu ötürülür.

İnstinktiv davranışlar adətən spesifik stimul və ya açar stimul tərəfindən tetiklenir. Məsələn, quşların yuva qurma instinkti, yuva qurmaq üçün uyğun bir yerin mövcudluğu ilə aktivləşir. Bu açar stimul, quşun genetik proqramında yer alan davranış ardıcıllığını işə salır. Davranış özü isə bir sıra kompleks hərəkətlərdən ibarət ola bilər: uyğun tikinti materiallarının toplanması, onların düzgün yerə düzülməsi və s.

İnstinktiv davranışların canlıların davamlılığı üçün böyük əhəmiyyəti vardır. Yırtıcı heyvanlarda ovlama, qorunma instinktləri, ana heyvanlarda balalarına qayğı instinktləri, həşəratlarda miqrasiya instinktləri buna misal ola bilər. Bu davranışlar, canlıların ətraf mühitə uyğunlaşması və nəsil artırmaqda mühüm rol oynayır.

Lakin, instinktiv davranışlar həmişə mütləq deyil və ətraf mühitin təsiri ilə dəyişə bilər. Öyrənmə və təcrübə instinktiv davranışları dəyişdirə, təkmilləşdirə və ya hətta bəzi hallarda ləğv edə bilər. Məsələn, yeni doğulmuş bir pişik öz ovlama instinktlərinə malik olsa da, ovlama bacarıqlarını təcrübə əsasında inkişaf etdirir.

İnstinkt anlayışı psixologiyada da müzakirə mövzusudur. Burada instinkt, əsasən, insanlarda qorunma, yemək axtarışı və ya sosial qarşılıqlı əlaqə kimi ana-dangəlmə davranış meyllərini ifadə edir. Lakin insan davranışı çox mürəkkəbdir və əsasən instinktlə deyil, öyrənmə, təcrübə, sosial təsirlər və şüurlu qərarlar ilə formalaşır. İnsan davranışının instinktiv tərəfi daha çox mübahisəli bir mövzudur və müxtəlif psixoloji nəzəriyyələr arasında fərqli yanaşmalar mövcuddur.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz